بررسی خصوصیات الگوی توزیع مکانی فرسایندگی باران در استان هرمزگان

Abstract

نیرومحرکه فرسایش آبی نیروی برشی حاصل از سقوط قطرات آب باران می­باشد که تحت عنوان عامل فرسایندگی باران در معادله جهانی فرسایش خاک (USLE) نیز مطرح می­باشد. ازاین‌رو آگاهی از میزان و الگوی تغییرات مکانی آن برای بهبود مدیریت سرزمین و ارزیابی ریسک فرسایش خاک در شرایط آینده کاربری اراضی و تغییر اقلیم بسیار مهم و حیاتی است. هدف از این تحقیق بررسی الگوی تغییرات فضایی عامل فرسایندگی باران با استفاده از شاخص فورنیه اصلاح‌شده در استان هرمزگان می­باشد. بدین­منظور، اطلاعات نقطه­ای شاخص فورنیه اصلاح شده در ۶۷ ایستگاه باران­سنجی استان برآورد گردید. تبدیل اطلاعات نقطه­ای عامل فرسایندگی به اطلاعات ناحیه­ای این عامل، بعد از برازش مدل تغییرنما و انتخاب روش میان­یابی برتر در محیط نرم­افزارهای ArcGIS و GS+ صورت گرفت. همچنین جهت بررسی ارتباط عامل فرسایندگی باران با متغیرهای ارتفاع، بارندگی و طول و عرض جغرافیایی، ماتریس همبستگی محاسبه شد و معلوم گردید که قدرت فرسایندگی بارندگی در استان هرمزگان تنها با مقادیر بارندگی ارتباط معنادار دارد و با دیگر متغیرها ارتباط معناداری مشاهده نگردید. نتایج نشان داد که ساختار فضایی داده­های تحقیق از مدل تغییرنمای خطی تبعیت می­کند و روش میان­یابی عکس فاصله با توان 3، برترین روش برای پهنه­بندی داده­های تحقیق تشخیص داده شد. همچنین نتایج نشان داد که دامنه فرسایندگی برای ایستگاه­های موردبررسی از 32 MJ mm ha-1h-1yr-1 در ایستگاه جاسک تا 414 MJ mm ha-1h-1yr-1 در ایستگاه سد استقلال متغیر می­باشد. همچنین تغییرات عامل فرسایندگی باران استان هرمزگان، از الگوی منظمی پیروی نمی­کند به‌طوری‌که لکه­های نامتناجنس، در مناطق مختلف استان قابل‌مشاهده است. درمجموع بیشترین فراوانی با حدود 40 درصد از کل مساحت منطقه در دامنه فرسایندگی ۱4۰-۱۰۰ MJ mm ha-1h-1yr-1 قرار دارد و تنها 6/7 درصد از مساحت استان هرمزگان متأثر از بارش­هایی باقدرت فرسایندگی بیش از 20۰ MJ mm ha-1h-1yr-1 می­باشد.