بازسازی فرایندهای فرسایش کاوشی و تراکمی در بستر رودخانه نکا با استفاده از دندروژئوموروفوژی

Abstract

دندروژئومورفولوژی با استفاده از درختان به‌عنوان آرشیوهای طبیعی یا شاهدان خاموش به بازسازی فرایندهای ژئومورفولوژیکی می‌پردازد. در ژئومورفولوژی رودخانه‌ای، فرایندهای جریانی بر مورفولوژی درختان درون بستر و حواشی رودخانه تأثیر گذاشته و سبب زخم‌خوردگی، کج شدگی، شکستگی ساقه و شاخه و بیرون‌زدگی ریشه یا حتی مدفون شدن بخشی از ساقه درخت در آبرفت می‌شوند. بازسازی این تغییرات و تعیین سن رخداد این فرایندها از طریق آنالیز حلقه‌های رشدی ساقه و‌ ریشه‌های بیرون‌زده درختان امکان‌پذیر است. هدف این تحقیق بازسازی فرایند فرسایش و آبرفت‌گذاری در حاشیه بستر رود نکا با استفاده از دندروژئومورفولوژی می‌باشد. بنابراین پس از بازدید منطقه و جمع­آوری اطلاعات اولیه و تعیین موقعیت نمونه‌ها، تعداد 7 نمونه ریشه و51 نمونه ساقه از درختان سپیدار حاشیه و درون بستر رودخانه برداشت شد.پس از آماده‌سازی نمونه‌ها تعداد و عرض حلقه‌ها با استفاده از میز دیجیتالی LINTAB و برنامه نرم‌افزاری TSAPWIN با دقت 1:100 میلی‌متر شمارش و اندازه‌گیری شد و اولین سال‌ برون‌زدگی ریشه و سن پادگانه‌های آبرفتی بازسازی گردید. نتایج نشان داد که سیل سال‌های 2003، 1999،2008 و 1996 به ترتیب بیشترین نقش را در برون‌زدگی ریشه‌های این درختان داشته‌اند و از مجموع 7 نمونه ریشه، اولین سال برون‌زدگی ریشه در 3 مورد سال 2003، دو ریشه در سال 1999، یک ریشه در سال 2008 و یک ریشه در سال 1996 برونزد یافته است. همچنین از 51 نمونه گرفته‌شده جهت بازسازی پادگانه‌های آبرفتی، سن 34 نمونه در هماهنگی با سن پادگانه آبرفتی می‌باشد و تعداد 7 قطعه پادگانه بازسازی و تعیین سن شد که قدیمی‌ترین آن‌ها 33 سال سن دارد. بنابراین نتایج نشان می‌دهد که استفاده از روش دندروژئومورفولوژی در این منطقه روش کارآمدی برای بازسازی فرایندهای رودخانه‌ای است و علاوه بر رخداد سیلابی m3/sec2000 سال 1999 که بیشترین تأثیرات را در ژئومورفولوژی رودخانه داشته ، سیلاب‌های با دبی حدود m3/sec 300 نقش مؤثری را در ژئومورفولوژی این رود و تغییر فرایندهای فرسایشی و آبرفت‌گذاری رود دارند.