کارکرد سیاسی منبر در رویارویی موافقان و مخالفان دوره مشروطه

Abstract

• کارکرد سیاسی منبر یکی از کارکردهای چندگانه منابر شیعی است که در دوره مشروطیت برای آگاه‌سازی و به صحنه‌کشاندن مردم، برپایی قیام عمومی و مطالبه عدالت اجتماعی، منشأ کنش و واکنش بوده است. از این‌رو نویسندگان می‏کوشند در برابر این پرسش که «کارکرد سیاسی منبر موافقان و مخالفان مشروطه به چه علل و عواملی وابسته بوده است؟» این فرضیه را به آزمون بگذارند که رسانه منبر در دوره مشروطیت (اعم از موافقان و مخالفان) از عناصری چون قداست جایگاه منبر به‌عنوان نماد رفتاری پیامبراکرم(ص)، نفوذ اجتماعی روحانیت و وعاظ، گسترش مناسک و شعایر شیعی، بیان نیازهای روز جامعه و عوامل دیگر بهره جسته و کارائیِ سیاسی منابر انقلابی، به عنوان عامل اصلی حرکت و قیام مردمی تا تأسیس مجلس شورای ملی چشم‌گیر و انکار ناپذیر بوده است. موافقان و مخالفان مشروطه از ابتدای جنبش مشروطیت تا اواخر دوره قاجار به وسیله منبر طیف‌هایی از جامعه را به خود جذب و مواضع مختلفی گرفتند که علل، عوامل و برخی آثار آن به تفصیل در این نوشتار مورد بحث قرار خواهد گرفت. این مقاله به شـیوه تحلیلی- توصیفی با اتکا به منابع متعدد تاریخی و اسناد موجود نگاشته شده است.