پیش‌بینی سیلاب‌های تاریخی رودخانه کشکان با استفاده از مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS

Abstract

در مدیریت یکپارچه حوضه‌های آبریز، پیش‌بینی، مهار و کاهش خسارت‌های ناشی از سیل اهمیت ویژه‌ای دارد. با اقدامات مناسب می‌توان شدت خسارات ناشی از سیل در حوضه را کاهش داده و در برنامه‌ریزی، طراحی و پیاده‌سازی سیستم هشدار سیل استفاده کرد. حوضه آبریز رودخانه کشکان واقع در استان لرستان دارای پتانسیل بالای سیل‌خیزی می‌باشد. در این پژوهش سعی شده است با کمک مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS، میزان رواناب حاصل از بارش در این حوضه را شبیه‌سازی نمود. در این راستا، ابتدا مدل HEC-HMS توسط داده‌های ثبت شده بارش-رواناب روزانه طی دوره ترسالی، واسنجی و پارامترهای موردنیاز بهینه شدند. سپس کارآیی این مدل در پیش‌بینی سیلاب‌های تاریخی (با دوره بازگشت‌های 2 تا 1000 ساله) با وارد نمودن بارش با دوره بازگشت‌های مختلف به‌عنوان ورودی مدل، موردبررسی قرار گرفت. برای مقایسه نتایج مدل، تحلیل فراوانی سیلاب داده‌های حداکثر دبی لحظه‌ای ثبت شده در ایستگاه هیدرومتری نیز انجام گرفت. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که مدل HEC-HMS دارای کارآیی بالایی در شبیه‌سازی رواناب روزانه طی دوره ترسالی و همچنین در حداکثر دبی لحظه‌ای سیلاب به ازای دوره بازگشت‌های کمتر از 300 سال را دارد. لذا به‌خوبی می‌توان از این مدل هیدرولوژیکی در شبیه‌سازی رواناب روزانه و حداکثر دبی لحظه‌ای سیلاب به ازای دوره بازگشت‌های کوچک در حوضه موردمطالعه استفاده نمود. اما به ازای دوره بازگشت‌های بالاتر از 300 سال، فاصله بین دبی‌های سیلاب پیش‌بینی‌شده توسط مدل با مقادیر به‌دست‌آمده از تحلیل فراوانی بیشتر می‌شود. بنابراین برای پیش‌بینی سیلاب‌های تاریخی بزرگ توسط مدل HEC-HMS، باید ضریب اطمینان لازم را منظور و یا با توجه به عوارض ژئومورفولوژیک که شواهد عینی شرایط هیدرولوژیک حاکم بر رودخانه طی دوران متمادی می‌باشند، ضریب اصلاحی لازم را برای افزایش دقت مدل اعمال نمود.