تحلیل و پهنه‌بندی خطر جریانات واریزه‌ای و مخروط‌های آن در منطقۀ کوهستانی پاوه

Abstract

ناپایداری‌های دامنه‌ای ازجمله مخاطرات طبیعی هستند که زندگی انسان‌ها را مورد تهدید قرار می‌دهند. بسیاری از محققین ناپایداری‌های دامنه‌ای را مطالعه نموده‌اند، اما جریانات واریزه‌ای به‌عنوان مخاطره‌ای طبیعی، جدا از لغزش دامنه‌ای و سیلاب، کمتر موردتوجه قرارگرفته است. ریزش‌های سنگی، جریان‌های واریزه‌ای و جریانات بهمن برفی تهدیدکنندۀ خطوط ارتباطی، مناطق مسکونی و مراکز خدماتی و نیمه‌صنعتی در واحد کوهستانی شهرستان پاوه در استان کرمانشاه می‌باشند. این پژوهش به‌منظور ارزیابی و تحلیل مخروط‌های واریزه‌ای در ایجاد مخاطرات محیطی منطقه و تهیۀ نقشۀ خطر جریانات واریزه‌ای صورت گرفته است. مواد مورداستفاده در این تحقیق مدل رقومی ارتفاعی 30 متر منطقه، نقشه‌های زمین‌شناسی، نقشه‌های توپوگرافی و داده‌ها و تصاویر ماهواره‌ای لندست، عکس‌های هوایی و تصاویر Google Earth Pro و همچنین وسایل موردنیاز در مطالعات میدانی بوده است. مدل‌های ثانویه ( شیب، جهت دامنه، انحناء) نیز از مدل رقومی ارتفاعی اولیه استخراج گردیدند. در مرحله اول مخروط‌های واریزه‌ای با استفاده از عکس‌های هوایی و نرم‌افزارهای سنجش‌ازدور شناسایی شدند و بر روی نقشه مشخص گردیدند. سپس میزان جابه‌جایی واریزه‌ها و خصوصیات ژئومورفولوژیکی آن‌ها طی مطالعات میدانی بررسی گردید. در مرحله دوم لایه‌های اطلاعاتی مؤثر در ایجاد و جابه‌جایی مخروط‌های واریزه‌ای تهیه شد. سپس به‌منظور درک روابط لایه جریانات واریزه‌ای بر روی هرکدام از لایه‌های اطلاعاتی هم‌پوشانی گردید. در مرحله سوم بر اساس وزن هرکدام از فاکتورهای دخیل نقشۀ پهنه‌بندی خطر جریانات واریزه‌ای منطقه در پنج کلاس در محیط نرم‌افزارهای GIS تهیه شد. بر اساس نقشۀ پهنه‌بندی خطر: پهنه خطر خیلی زیاد 38/5 درصد، پهنه خطر زیاد 14/15، پهنه خطر متوسط 66/24، پهنه خطر کم 28/19و پهنه خطر خیلی کم 54/35 درصد منطقه را در برگرفته‌اند. در پهنه‌بندی وقوع حرکت واریزه‌ها از مدل رگرسیون لجستیک استفاده شد. برای شناسایی عوامل مؤثر در وقوع جریانات واریزه‌ای و تعیین ضرایب آن‌ها، فاکتورهای شناسایی‌شده منطقه در نرم‌افزارSPSS 19 تجزیه‌وتحلیل شدند و خروجی مدل عوامل مؤثر و ضرایب آن‌ها را مشخص نمود. پس‌ازآن لایه‌ها در محیط نرم‌افزارهای GIS فراخوانی شدند. ضرایب هر یک از لایه‌ها اعمال شد و با قراردادن لایه‌ها و ضرایب در معادله رگرسیون لجستیک، نقشۀ پهنه‌بندی خطر جریان واریزه‌ای ترسیم گردید. صحت مدل برای پیش‌بینی با استفاده از شاخص ROC و جدول طبقه‌بندی بررسی شد و صحت نقشۀ تولیدشده به روش همپوشانی نقاط و روش تصادفی انتخاب واریزه‌ها در هر طبقه ارزیابی گردید. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده جریانات واریزه‌ای در منطقه، نیازمند انجام مطالعات جامع و تفصیلی‌تر است. نتیجه‌گیری می‌شود به دلیل حساسیت و ناپایداری‌های دامنه‌ای این منطقه، لازم است مکان‌یابی دقیق برای اجرای پروژه‌های عمرانی و کشاورزی صورت گیرد و در صورت ضرورت دخالت در دامنه‌ها باید بامطالعه دقیق و حساسیت ویژه عمل کرد.