طبقه‌بندی دشت‌سرهای مناطق بیابانی براساس پارامترهای ژئومورفومتری مطالعه موردی (عقدا، یزد)

Abstract

دشت‌ها، از مهم‌ترین واحدهای ژئومورفولوژی بوده و طبقه‌بندی آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تاکنون روش‌ها و شاخص‌های مختلفی جهت تفکیک تیپ‌های مختلف دشتی ارائه‌شده که اغلب برپایه ویژگی‌های توصیفی استوار است. طبقات دشتی مورد استفاده در این تحقیق شامل دشت‌سر فرسایشی، دشت‌سر اپانداژ و دشت‌سر پوشیده می‌باشد. در‌این تحقیق اقدام به معرفی و استفاده از شاخص‌های جدید ژئومورفومتری تعیین دامنه کمی برای آن‌ها در جهت تفکیک تیپ‌های مختلف دشت‌سر شده است. شاخص‌های ژئومورفومتری مورد استفاده شامل درصد شیب، انحنای سطح، انحنای‌مقطع، انحنای‌حداقل، انحنای‌حداکثر، انحنای‌متقاطع، انحنای‌طولی و انحنای‌گوسیمی‌باشند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد، در بین پارامترهای ژئومورفومتری مذکور، پارامترهای شیب، انحنای‌حداقل، انحنای‌مقطع، انحنای‌طول و انحنای-متقاطع دارای کارایی بیشتری از سایر پارامترهای ژئومورفومتری در طبقه‌بندی تیپ‌های مختلف دشت‌سر می‌باشد. تغییرات شیب و همچنین مقدار آن در تیپ دشت‌سر لخت، بیشتر از سایر تیپ‌های دشتی بوده و دامنه آن به طور تقریبی از 3 تا 8 در صد متغیر بوده و در بخش-هایی، شیب تا 20 درصد نیز دیده می‌شود. در تیپ دشت‌سر اپانداژ، تغییرات و مقدار شیب پایین‌تر بوده و حدود 1 تا 3 درصد متغیر می‌باشد. در دشت‌سر پوشیده نیز شیب اغلب نقاط، کمتر از 1 درصد می‌باشد. پارامتر درصد شیب، قابلیت بسیار خوبی در تفکیک تیپ‌های مختلف دشت‌سر از خود نشان می‌دهد. تغییرات انحنای‌حداقل نیز در تیپ دشت‌سر لخت، حداکثر بوده و به سمت تیپ دشت‌سر اپانداژ، و پوشیده، کاهش می‌یابد. تغییرات انحنای‌مقطع و انحنای-سطح نشان می‌دهد که انحنای‌مقطع در تفکیک تیپ‌های مختلف دشت‌سر، قابلیت بیشتری از انحنای سطح از خود نشان می‌دهد. تغییرات انحنای طول و انحنای‌متقاطع در تیپ دشت‌سر لخت، حداکثر بوده و در تیپ دشت‌سر اپانداژ، مقدار نسبی و همچنین تغییرات آن، کاهش می-یابد. مقادیر این پارامتر در تیپ دشت‌سر پوشیده به حداقل می‌رسد. این پارامترها نیز به طور نسبی تفکیک‌پذیری تیپ‌های مختلف دشت‌سر را از یکدیگر نشان می‌دهد.