بررسی تغییرات مورفومتری تپه ماسه‌ای با استفاده از تکنیک‌ سنجش از دور (مطالعه موردی: جنوب شرقی عشق آباد)

Abstract

بررسی پویایی و تغییر‌پذیری عوارض ژئومورفولوژیکی زمین به‌ویژه در مناطق خشک و بیابانی که به طور عمده از عوارض ماسه‌ای پوشیده شده است، به دلیل تاثیر منفی ماسه‌های متحرک در زندگی مردم، اهمیت ویژه‌ای دارد. از طرف دیگر تصاویر ماهواره‌ای و تکنیک‌های سنجش از دور، امروزه به‌دلیل هزینه و زمان کم‌تر مورد نیاز، هم‌پوشانی با تصاویر قبلی و همچنین ارائه قدرت تفکیک مکانی بالا و امکان بررسی تغییرات زمانی، کاربرد گسترده‌ای در روند-یابی این تغییرات پیدا کرده است. از آنجا که تپه‌های ماسه‌ای بخش عمده‌ای از عوارض ژئومورفولوژیکی در مناطق بیابانی می‌باشند، لذا در این مطالعه تغییرات مورفومتری تپه ماسه‌ای جنوب شرقی شهر عشق‌آباد، در فاصله زمانی 12 ساله از سال 2000 تا 2012 میلادی و با استفاده از تصاویر سنجنده ETM+ماهواره‌ی لندست 7 مورد بررسی قرار گرفت. تصاویر ماهواره‌ای پس از تصحیحات هندسی، به سه روش نظارت شده با بیشترین شباهت، نظارت شده با کمترین فاصله از میانگین و روش نظارت نشده در نرم افزار ENVI مورد طبقه‌بندی قرار گرفتند. روش طبقه‌بندی نظارت شده با بیشترین شباهت، دقت بالاتری را در شناخت تپه ماسه‌ای مورد نظر نسبت به دو روش دیگر ارائه داد. تصاویر طبقه‌بندی شده به روش نظارت شده با بیشترین شباهت پس از برش به صورت رستری وارد نرم‌افزار Arc-GIS شد و پس از تبدیل فرمت رستری به پلیگون، مساحت و محیط تپه ماسه‌ای مورد مطالعه برای هر سال محاسبه گردید. نتایج نشان داد که طی 12 سال مورد مطالعه، مساحت و محیط تپه ماسه‌ای به ترتیب کاهشی برابر با 872/42 هکتار و 307/781 متر داشته است که علت اصلی آن مربوط به طرح‌های بیابان‌زدایی اجرا شده در قالب تاغ کاری درسال‌های گذشته و همچنین زادآوری طبیعی تاغ در روی تپه‌ ماسه‌ای و نواحی اطراف آن بوده و اثرات مثبت طرح‌های بیولوژیکی بیابان‌زدایی را در تثبیت تپه ماسه‌ای نشان می‌دهد.