آشکارسازی آماری تأثیر پدیدۀ گرمایش جهانی بر ناهنجاری‎های دِبی حوضۀ رودخانۀ ارس

Abstract

پژوهش پیش رو برای آشکار‎سازی اثرهای گرمایش جهانی بر آبدهی حوضۀ ارس انجام گرفته است. داده‎های استفاده شده برای انجام این پژوهش، شامل داده‎های سالانه و فصلی گرمایش جهانی و داده‎های دِبی حوضۀ ارس در بازۀ زمانی چهل‎ساله (2008-1968) بوده و براساس روش‎های همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی و غیرخطی برای مطالعات فصلی و سالانه به انجام رسیده است. مطالعات نشان از ارتباط معکوس و قوی گرمایش جهانی با آبدهی حوضۀ ارس دارد. این فرآیند، به‎خصوص از سال 1994 به بعد آشکار است و با افزایش گرمایش جهانی آبدهی حوضۀ ارس، کاهش چشمگیری از خود نشان می‎دهد. تغییرات آبدهی حوضۀ ارس نشان از روند کاهندۀ آن طی بازۀ زمانی بلندمدت خود دارد که ارتباط آن با گرمایش جهانی دارای همبستگی معکوس برابر با 68/0- درصد با ضریب تعیین 46/0 است. در بین فصول سال بیشترین تأثیرپذیری از گرمایش جهانی متعلق به فصل زمستان با همبستگی معکوس 70/0- و ضریب تعیین 49/0 است. فصل بهار با همبستگی معکوس 57/0- و ضریب تعیین 32/0، پاییز با همبستگی معکوس 54/0- درصد و ضریب تعیین 29/0 و درنهایت تابستان با همبستگی معکوس 17/0- و ضریب تعیین 03/0 درصد، در رتبه‎های بعدی قرار می‎گیرند. در تمامی مطالعات انجام گرفته، روند دِبی حوضۀ ارس همواره کاهنده بوده و از سال 1994 به بعد زیر میانگین بلند مدت خود است که وقوع خشکسالی و کاهش آبدهی شدید حوضه، درنتیجۀ تأثیر گرمایش جهانی را نشان می‎دهد. مقایسۀ مدل‎های رگرسیون خطی و غیر خطی در شبیه‎سازی تغییر پذیری آبدهی حوضۀ ارس از گرمایش جهانی نشان از دقت بالای مدل غیر خطی نسبت به نوع خطی خود دارد.