تأمّلی بر کارکرد عناصر طبیعت، در شخصیّت‌سازی پایداری در شعر سپیده کاشانی و نصرالله مردانی

Abstract

عناصر طبیعت با تنوّع چشمگیر، همواره نقش قابل توجّهی در گزارش موضوعات و مفاهیم گوناگون به مخاطب و تصویرسازی‌های ادبی، به‌ویژه در شعر داشته­اند. این نقش­ها، گاهی چنان پررنگ و برجسته‌اند که نمی­توان بدون تحقیق دربارۀ جزئیات و ظرایف آن­ها، به ابعاد و زوایای بسیاری از ارزش­های معنایی و صوری آثار ادبی پی ­برد. این کارآیی و نقش­پذیری در اشعار پایداری نیز، بسیار تأثیرگذار و تعیین­کننده بوده است. براساس این اهمّیّت، در مقالۀ حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، کارکردهای عناصر طبیعت در شخصیّت­­سازی پایداری را در اشعار سپیده ­کاشانی و نصرالله مردانی بررسی می­کنیم. دلیل انتخاب این دو شاعر، کیفیّت قابل توجّه اشعارشان، بهره­­‌مندی محوری از عناصر طبیعت و دستیابی به یافته­های مرتبط، از منظر نگاه زنانه و مردانه، در کنار هم بوده است. یافته­ها نشان می‌دهند که گل­ها و گیاهان و اجرام آسمانی، در شعر هر دو شاعر از بسامد بسیاری برخوردارند. از میان گل­ها و گیاهان، لاله در مفهوم شهید؛ از میان اجرام آسمانی، آفتاب و خورشید در مفهوم راهبر، اختران و ستارگان در مفهوم شهید؛ از میان حیوانات، کبوتر در مفهوم شهید، کرکس و کفتار در مفهوم دشمن، در شعر هر دو شاعر، نمود بیشتری دارند. از لحاظ کارکرد معنایی عناصر طبیعت در ساختن شخصیّت­های راهبر و پیشوا، شهید و دشمن به­عنوان شخصیّت‌های مشترک در شعر دو شاعر استفاده شده­اند؛ البتّه کاشانی در اشعارش به ساختن شخصیّت­های زن فداکار ایرانی، منافقان و خیانتکاران نیز پرداخته که در اشعار مردانی یافت نمی­شوند. همچنین، مردانی به ساخت شخصیّت رزمندگان پرداخته که در اشعار کاشانی نیامده است. شخصیّت شهید در شعر کاشانی و شخصیّت راهبر در شعر مردانی، بیشترین بسامد را دارند.