بررسی تغییرات اقلیم گذشته بر اساس کانی شناسی رس ها در بخش جنوبی دریاچه ارومیه

Abstract

بررسی‎های کانی‎شناسی رسی از جمله روش‌های مفید در شناسایی و تفسیر شرایط اقلیمی گذشته است. دریاچه­ ارومیه بزرگ­ترین دریاچه­ی فوق شور در جهان با یک حوضه بسته درون قاره­ای مستقل و دارای وسعتی حدود 6000 کیلومتر مربع و متوسط عمق 6 متر است. بررسی تغییرات اقلیم گذشته در دریاچه ارومیه بر اساس کانی­شناسی رس­ها موضوع پژوهش حاضر است. برای بررسی رسوب شناسی و کانی شناسی رسوبات از شرق و غرب نیمه جنوبی دریاچه ارومیه، 18 مغزه رسوبی برداشته شد. 96 نمونه از 18 مغزه رسوبی در مسیرهایی از مرکز به سمت حاشیه در اطراف دریاچه اخذ شد و مورد مطالعات رسوب­شناسی و کانی­شناسی به وسیله پراش اشعه ایکس (XRD) قرار گرفت. کانی های رسی موجود در دشت­های ساحلی دریاچه ارومیه شامل کائولینیت، ایلیت و مونت موریلونیت است که از این میان کانی­های کائولینیت و ایلیت دارای بیشترین فراوانی هستند. این کانی­ها عموماً دارای منشاء آواری بوده و از طریق فرایند فرسایش مکانیکی ایجاد شده اند، بنابراین وجود آنها مبین ترکیب سنگ مادر است. بررسی توزیع نمونه­های سطحی، بیانگر کاهش میزان کانی­های رسی در مجموع و کاهش میزان کائولینیت و افزایش ایلیت و کلریت از حاشیه به سمت مرکز است. این امر با تغییرات دیگر کانی­های آواری (کوارتز) موجود در دریاچه هماهنگ است. همچنین درصد کانی­های رسی همانند دیگر کانی­های آواری در طول گمانه ها افزایش می یابد، به­طوری که بالا بودن سطح آب دریاچه و اقلیم سرد و مرطوب­تر گذشته (پلئستوسن انتهایی) را نشان می­­­دهد. تعداد و طول دوره­های خشک با توجه به موقعیت مغزه­ها متفاوت است به گونه­ای که تعداد دوره­های خشک در گمان­های حاشیه­ای بیشتر (3- 5 دوره) و در گمانه­های مرکزی یا به سمت مرکز کمتر (3-1 دوره) است.