معرفی سامانه گسلی جوزک- قتلیش در پهنه کپه‌داغ باختری و نقش آن در پهنه‌بندی ساختاری منطقه

Abstract

حوضه کپه‌داغ با توجه به شباهت‌های ساختاری و رسوبی با پهنه زاگرس، مورد توجه زمین‌شناسان قرار گرفته است. در این پژوهش با استفاده از شواهد سنجش از دور، مطالعات صحرایی، تغییرات چینه‌شناسی و فعالیت‌های زمین لرزه‌ای، سامانه گسل اصلی جوزک- قتلیش معرفی می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد از دیدگاه لرزه‌خیزی، زمین‌لرزه‌های اوت 943 میلادی با بزرگای 6/7 و 14 فوریه 1976 با بزرگای 3/4 از مهم‌ترین زمین‌لرزه‌هایی هستند که روی این سامانه گسلی ثبت شده‌اند. از دیدگاه چینه‌شناسی تغییر سازند شوریجه به سازند زرد از خاور به باختر گسل جوزک- قتلیش روشن‌ترین تغییر سازندی در خاور و باختر گسل یاد شده است. نقشه‌های تغییر ستبرای سازند شوریجه نیز نشان داد ستبرای این سازند در نزدیکی گسل جوزک- قتلیش از خاور به باختر به صفر می‌رسد و در امتداد آن ستبرای سازند زرد از باختر گسل یاد شده به سوی باختر حوضه به تدریج افزایش پیدا می‌کند. از شواهد کارکرد چپ‌بر این گسل وجود آبراهه‎های منحرف‌ و جابه‌جا شده در بخش جنوبی این گسل است. آبراهه‌ها در جنوب آشخانه که از کوه‌های یمن‌داغ سرچشمه می‌گیرد در میانه راه در پهنه گسلی مورد بحث به سوی باختر منحرف می‌شوند و برخی از آنها جابه‎جایی حدود 60 تا 130 متر را نشان می‌دهند. در بخش شمالی در میان مخزن سد شیرین‌دره جابه‌جایی محور ناودیسی که مخزن سد در آن قرار می‌گیرد در واحدهای ماسه‌سنگی آیتامیر به‎صورت چپ‌بر دیده می‌شود. در سوی شمال خاور، جابه‌جایی محور ناودیس‌های امیرآباد، تاقدیس میان‌سو و حتی ناودیس گیفان می‌تواند از شواهد کارکرد چپ‌برگسل جوزک-قتلیش در منطقه باشد. این گسل با روند شمال خاور- جنوب باختر و کارکرد چپ‌بر و تأثیرات آن بر زمین‌ساخت محدوده می‌تواند به عنوان مرز میان کپه‌داغ خاوری و باختری مورد توجه قرار گیرد و همچنین با توجه به تغییر ستبرا و رخساره سازندها (مانند سازند زرد و شوریجه به عنوان سنگ پوش مخازن) می‌تواند کلیدی برای در‌یافت مخازن نفتی حوضه کپه‌داغ باشد.