ژئوشیمی و جایگاه زمین‌ساختی گنبد‎های آداکیتی پرسیلیس احمدآباد خارتوران (جنوب شرق شاهرود)

Abstract

در منطقه احمدآباد خارتوران واقع در 175 کیلومتری جنوب‌شرق شاهرود، تعداد قابل توجّهی گنبد آداکیتی رخنمون دارند که به درون واحدهای آتشفشانی - رسوبی پالئوسن- ائوسن نفوذ کرده‎اند. ترکیب سنگ‎شناختی این گنبد‎ها شامل آندزیت، تراکی‎آندزیت، تراکی‎داسیتی و داسیت است. پیروکسن (اوژیت)، هورنبلند سبز و پلاژیوکلاز بارزترین کانی‎های مافیک و فلسیک سازنده این سنگ‌ها هستند. با توجه به میزان HREE پایین و LREE بالا به همراه سایر ویژگی‎ها از جمله SiO₂ (91/58 تا41/63 درصد)، Na₂O بیش از 3 درصد، Al₂O₃ بیش از 16 درصد،Yb پایین تر از 8/1 پی‎پی‎ام، Y کمتر از 18 پی‎پی‎ام و نسبت Na₂O K₂O / (98/0 تا 3/2 درصد)، این سنگ‌ها در گروه آداکیت‎های پر سیلیس قرار می‎گیرند. غنی شدگی از عناصر LREE نسبت به HREE، تهی‌شدگی از Nb و Ti و تمرکز بالای Rb، Ba، K و Th بیانگر آلایش پوسته‎ای ماگمای سازنده سنگ‎های آداکیتی مورد نظر می‎باشد. آنکلاوهایی با ابعاد و ترکیب متفاوت در این گنبدها دیده می‎شوند که شواهدی از اختلاط ماگمایی و آغشتگی با پوسته قاره‎ای هستند. مجموعه شواهد سنگ‎شناختی و ژئوشیمیایی نشان می‎دهند که ماگمای سازنده این سنگ‎‎ها از ذوب ورقه اقیانوسی فرورانش‌یافته و دگرگون شده نئوتتیس (شاخه سبزوار – درونه) در شرایط دما – فشار رخساره آمفیبولیت سرچشمه گرفته‎اند.