بررسی رخساره‌های رسوبی هولوسن و تعیین نرخ رسوب‌‌گذاری در شمال خاور خلیج فارس (مطالعه موردی: جنوب بندرعباس)

Abstract

خلیج فارس با مساحت حدود‌240 هزار کیلومتر مربع، شمالی‌ترین بخش از حرکت پادساعت‌گرد صفحه عربی را تشکیل می‌دهد و به عنوان یک نمونه امروزی محیط رسوبی کربناتی با آب‌و‌هوای خشک هولوسن در نظر گرفته می‌شود. حجم این حوضه با توجه به میانگین ژرفای آن (36 ) متر، حدود 87 هزار کیلومتر مکعب برآورد می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی تغییرات سطح آب دریا و تعیین نرخ رسوب‌گذاری دوره هولوسن در شمال خاور خلیج فارس صورت گرفت. یک مغزه کامل و دست نخورده از رسوبات هولوسن در محدوده کم ژرفای ساحلی و زیر حد جزرومدی جنوب بندر شهید رجایی در استان هرمزگان به طول 1070 سانتی‌متر تهیه شد. پس از توصیف دقیق مغزه‌ها بر پایه مشاهدات عینی، 52 نمونه بر پایه جدایش رخساره‌ای برداشت شد و مورد آزمایش‌های رسوب‌‎‌شناسی و ژئوشیمیایی قرار گرفت. تجزیه‌های دانه‌بندی،کانی‌شناسی به روش XRD، تعیین درصد فراوانی عناصر با دستگاه ICP-OES و پلاروگراف، تعیین درصد ماده آلی با دستگاه Rock Eval و تعیین درصد کربنات‌ها با دستگاه کلسی‌متر خودکار در برای همه نمونه‌ها انجام و10 نمونه به روش ایزوتوپی C14-AMS تعیین سن شد. نتایج دانه‌بندی نشان می‌دهد رسوبات بیشتر از نوع گل دارای ماسه وگراول هستند، ذرات گراولی بیشتر مرتبط با خرده‌های اسکلتی است. میزان کربنات در رسوبات میان 17 تا 84 درصد متغیر است. نتایج کانی‌شناسی نشان از آن است که کانی‌های آواری سازنده رسوبات، شامل کوارتز، فلدسپار، مسکوویت، پیروکسن وکانی‌های رسی کائولینیت، کلریت، مونتموریلونیت، ایلیت، پالیگورسکیت است. کانی‌های شیمیایی و بیوشیمیایی بیشتر شامل کلسیت، دولومیت و آراگونیت است. میزان ماده آلی سازنده رسوبات میان 02/0 تا 13/0 درصد متغیر است. منحنی تغییرات دو عنصر کلسیم و استرانسیم که معرف رسوبات درون حوضه‌ای است در تلفیق با نشانه‌های عینی، اندازه ذرات، نوع رسوبات، مقدار ماده آلی، بافت و ساخت رسوبات، منطبق با تغییرات سطح آب دریاست. فراوانی بیشتر عناصر به‌ویژه آلومینیم، منیزیم، منگنز، کروم، باریم که منشأ قاره‌ای دارند، با تغییرات سطح آب دریا ارتباط وارون دارند. همچنین دو فاز مهم پیشروی و بالا آمدن سریع سطح آب دریا در میان 6800 تا 3700 و نیز میان 9300 تا 7900 سال پیش وجود داشته است. نتایج سن‌سنجی نشان می‌دهد میانگین نرخ رسوب‌گذاری در محدوده مورد مطالعه نزدیک به 1 میلی‌متر در سال (mm/ka966/0) است.