سنگ‌‌‌‌‌‌‌نگاری، ژئوشیمی و جایگاه زمین‌ساختی سنگ‌‌های آتشفشانی ترشیری منطقه بشگز (شمال باختر سربیشه، خراسان جنوبی)

Abstract

در منطقه بشگز در 50 کیلومتری شمال‌‌‌‌‌‌‌‌ باختر سربیشه و در حاشیه خاوری بلوک لوت،‌ واحدهای گدازه‌‌ای ترشیری با ترکیب آندزیت ‌‌‌‌بازالتی، آندزیت و داسیت رخنمون دارند. بافت چیره این سنگ­ها،­ پورفیری با زمینه میکرولیتی- شیشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، گلومروپورفیری و حفره‌ای است. کانی‌‌‌‌های اصلی در گدازه­های آندزیتی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول، بیوتیت و در داسیت­ها شامل پلاژیوکلاز، کواتز، آمفیبول و بیوتیت هستند. بررسی‌‌های ژئوشیمیایی نشان می‌‌‌دهد که این سنگ‌‌ها، ماهیت کالک‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا دارند. غنی‌شدگی Sr، Zr، Cs، Th، K، تهی‏شدگی Nb، Ti، P، Ba و غنی­شدگی LREE نسبت به HREE در نمونه‌های بررسی شده، بیانگر شکل‌‌‌‌‌گیری آنها در محیط وابسته به فرورانش و حاشیه فعال قاره­ای است. بر پایه نمودار نسبت‌های عناصر کمیاب، سنگ‌‌های آتشفشانی منطقه بشگز در گستره کمان‌های آتشفشانی جوان یا مراحل آغازین فرورانش واقع شده‌اند. میزان Mg# در سنگ‌‌های آتشفشانی منطقه بشگز به‏طور میانگین حدود 48 است که بیانگر نقش اجزای گوشته‌ای در تشکیل آنهاست. نسبت­ پایین Sm/Yb (کمتر از 5/2) در گدازه­های بررسی ­شده، بیانگر نبود گارنت در منشأ است. نسبت پایین Zr/Ba (میانگین34/0) و نسبت La/Nb بالا (19/3-22/2) در گدازه­های منطقه مورد مطالعه، نشان‎‌دهنده خاستگاه گوشته سنگ‏کره‎ای است. نمودارهای نسبت MREE/HREE، نشان از این دارد که گدازه­های منطقه بشگز در قلمرو رخساره اسپینل ‎لرزولیت فلوگوپیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار جای می‌گیرند. نسبت پایین Ba/Rb (20<) و نسبت‌ بالای Rb/Sr (1/0>)، حضور فلوگوپیت را در منشأ تایید می­کند. الگوی یکنواخت عناصر خاکی کمیاب و مقادیر متوسط La_N/Lu_N (14-8) در سنگ­های حدواسط و اسیدی بشگز، بیانگر ارتباط ژنتیکی آنهاست.