آبگیرهای فرونشستی راستای گسل تبریز، نمونه‌هایی از زمین‌ریختهای حاصل از زمین‌ساخت فعال

Abstract

گسل تبریز که در ادامه شمال باختری خود گسل شمالی میشو را نیز شامل می‌شود با روند شمال باختری- جنوب خاوری خود دارای سازوکاری راستالغز با مؤلفه راست‌بر است و یکی از لرزه‌خیزترین گسلهای ایران در ناحیه آذربایجان است. مطالعات به عمل آمده در قسمتهای مختلف این گسل حاکی از وجود آثار ریخت‌شناختی متعدد ناشی از فعالیتهای زمین‌ساختی در راستای آن است. آبگیرهای فرونشستی از جمله این آثار هستند که با وجود اهمیت آنها از نظر زمین‌شناختی، زمین‌ریخت‌شناختی و زمین‌ساختی مطالعه‌ای در ایران در مورد آنها صورت نگرفته است. لذا، بررسی آبگیرهای فرونشستی به عنوان یکی از آثار زمین‌ریختی گسلهای راستالغز برای شناسایی گسلهای فعال، مهم‌ترین هدف این مقاله است که با بررسی آبگیر قوری گل بستان آباد، آبگیر خشک گردنه پیام، آبگیر خشک ارلان و آبگیر خشک قوری گل میشوداغ، سعی شده است این مهم حاصل گردد. تمامی این آبگیرها به وسیله گسلهای راستالغز و عادی محصور شده‌اند که سازوکار آنها بر پایه اطلاعات حاصل از بررسی منابع و مشاهدات میدانی و مطالعه آثار زمین‌ریختی آنها از قبیل انحراف رودخانه‌ها، پادگانه‌های رودخانه‌ای نامتقارن و مخروط افکنه‌ها مورد شناسایی قرار گرفته است. با توجه به یافته‌های این پژوهش در مورد هر یک از حوضه‌های انباشتی فوق و پرشدگی این حوضه‌ها با نهشته‌های بسیار جوان کواترنری، می‌توان آبگیرهای دایر و یا خشک تشکیل شده در راستای گسل تبریز و شمالی میشو را دلیلی بر فعال بودن این گسلها دانست و رویداد زمین لرزه‌های نسبتاً قوی را در چنین مناطقی پیش‌بینی نمود.