تاملی بر تنوع مضامین و منشاء نقاشی های قاجاری شمال ایران با تکیه بر خانه حاج قاسمی- نوا(آمل)

Abstract

چکیدهدر سالهای اخیر آسیب‌ها و خطرات بسیاری نقوش و تزیینات ابنیه دوره قاجار را در کشور مورد تهدید قرار داده است. از این رو توجه به حفاظت از این نقوش اهمیت می‌یابد. در مطالعه حاضر بررسی تزیینات و نقاشی‌های خانه حاج قاسمی در منطقه نوای لاریجان به انجام رسیده‌است که نمونه‌ای مشخص از مسکن دوره قاجار به شمار می‌آید. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل سبک تزیینات ، موضوعات و ارائه تحلیل پیشنهادی به شکلی مقایسه‌ای با نمونه‌هایی از این دوره است. مهمترین پرسش طرح‌شده در این پژوهش شناخت پیشینه، وجوه اشتراک و تمایز نقوش و همچنین عوامل شکل‌گیری ‌آن بوده است. از این رو توصیف خانه، شرح نگاره‌ها و شیوه اجرای تزئینات و همچنین مقایسه‌ی آن با نمونه‌های مشابه مورد بررسی قرار گرفت. گاهنگاری پیشنهادی، بحث و استدلال موضوعی نقوش و دلیل انتساب آن به اواسط دوره قاجار نیز در این مقاله مورد بحث قرار گرفت. رویکرد مقاله از نوع تاریخی و روش پژوهش توصیفی– تحلیلی، با تحلیلی از نوع مقایسه‌ی تطبیقی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نقوش مورد بررسی با دوره قاجار قابل تطبیق و متاثر از فرهنگ ایرانی، باورهای دینی و طبقات اجتماعی این دوره است. با توجه به کارکرد مسکونی بنا، نقش مایه‌هایی با مضامین متنوع گیاهی، جانوری و تک چهره‌های مرد و زن و خورشید خانم قاجاری در آن مشاهده گردید. نتایج نشان داد که بین نقوش این بنا با دیگر بناهای هم دوره موجود در این منطقه و شهرستان آمل، شباهت قابل ملاحظه‌ای مشاهده نگردید که این امر می‌تواند نشان از منشا متمایز پدید آورندگان این نقوش باشد. در پایان پیشنهادهایی به منظور فرهنگ سازی و حفاظت از این بناها ارائه گردید.