بررسی کانی‌های خاکی کمیاب در کانسار مگنتیت-آپاتیت اسفوردی، ناحیه بافق

Abstract

کانسار مگنتیت-آپاتیت اسفوردی در 35 کیلومتری شمال خاور شهر بافق واقع شده است. ناحیه معدنی بافق که در برگیرنده بیش از 45 کانسار و بی‌هنجاری آهن و تعدادی کانسار و بی‌هنجاری روی و سرب سولفیدی، منگنز و اورانیم است، در حدفاصل بین دو گسل کوهبنان در خاور و بافق- پشت بادام در باختر قرار گرفته است. کانسنگ‌ها در یک مجموعه آتشفشانی- رسوبی متعلق به پرکامبرین بالایی-کامبرین تشکیل شده‌اند. این مجموعه که به وسیله توده‌های نفوذی اسیدی و دایک‌های بازی قطع شده شامل توف‌های اسیدی، کربنات‌ها، شیل و ماسه‌سنگ می‌شود و تحت تأثیر دگرگونی ناحیه‌ای و مجاورتی و دگرسانی گرمابی قرار گرفته‌اند. کانسنگ مگنتیت - آپاتیت اسفوردی برروی توف‌های اسیدی و نزدیک به افق کربناتی تشکیل شده است. این کانسار نسبت به دیگر کانسارهای آهن در ناحیه بافق دارای بیشترین مقدار فسفر و عناصر خاکی کمیاب است. کانی‌های رایج در اسفوردی عمدتاً شامل اکسیدهای آهن، آپاتیت، اکتینولیت، دیوپسید، تالک، آندرادیت، فلدسپار‌ها، کوارتز و کربنات‌ها می‌شود.کانی‌های خاکی کمیاب ارتباط نزدیکی با آپاتیت دارند و معمولاً در حاشیه دانه‌های آپاتیت، در رگه‌ها و رگچه‌ها تشکیل شده‌اند. این مقاله ضمن شناسایی و تعیین ترکیب شیمیایی کانی‌های کمیاب، اطلاعات مقدماتی از ترکیب کانی‌ها و زمین‌شناسی کانسار را ارائه می‌دهد. کانی‌های دارای REE در کانسار اسفوردی متعلق به گروه‌های فسفات، سیلیکات و فلوئوروکربنات هستند. کانی‌های خاکی کمیاب، به شدت از Ce, La, Nd و Pr غنی هستند. با این که مقدار REE در آپاتیت ناچیز است اما به دلیل فراوانی زیاد آپاتیت، بخش اعظم REE همراه با آپاتیت است و افق‌های غنی از آپاتیت دارای عیار بالایی از REEهستند. مجموعه کانی‌های متاسوماتیک، بلورهای یکسر آپاتیت و انواع رگچه‌ها و رگه‌های کانی‌سازی شده نشان می‌دهند که محلول‌های گرمابی دست‌کم در مراحل پایانی در کانسار اسفوردی فعال بوده‌اند.