مطالعه کانی شناسی، ژئوشیمی، میانبارهای سیال و ژنز کانه زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان، جنوب ‌باختر بهاباد، استان یزد

Abstract

منطقه مورد مطالعه که در این نوشتار با عنوان کانه­زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان معرفی شده، بخشی از بلوک پشت بادام در پهنه ایران مرکزی است و در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب ‌باختر شهر بهاباد جای دارد. رخنمون‌های سنگی این منطقه عبارت از واحدهای آتشفشانی- رسوبی و توده­های نفوذی اسیدی تا بازیک به سن پرکامبرین و کامبرین هستند. کانه­زایی مگنتیت- آپاتیت به‌صورت عدسی­هایی در مجاورت جنوب ‌باختری روستای همیجان و درون سنگ میزبان توفی حدواسط- اسیدی و دولومیت­ها رخنمون یافته است. مگنتیت، اولیژیست (هماتیت)، پیریت و کالکوپیریت کانه‌های اصلی تشکیل­دهنده کانه­زایی آهن منطقه همیجان و آپاتیت، پیروکسن، ترمولیت- اکتینولیت، کلسیت و کوارتز کانی‌های اصلی مواد باطله در این کانه­زایی­ هستند.مطالعات صحرایی و میکروسکوپی نشان از این دارد که ساخت و بافت­های موجود در کانه­زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان شامل توده‌ای، برشی، رگه- رگچه­ای و جانشینی است. نتایج تجزیه نمونه­ها بیانگر این است که این کانه­زایی دارای تمرکز بالایی از عناصر خاکی کمیاب است و عیار مجموع عناصر خاکی کمیاب (∑REE) در بلورهای آپاتیت به 5/2 درصد می‌رسد. مطالعات ژئوشیمیایی نشان می­دهد که Fe_t دارای همبستگی منفی قوی با P₂O₅، SiO₂ و ∑REE و P₂O₅ دارای همبستگی مثبت قوی با ∑REE است. تجزیه کیفی و بررسی طیف­های تهیه­ شده به روش SEM -EDS نمونه­های آپاتیت­دار نشانگر وجود 2 نوع کانی عناصر خاکی کمیاب مونازیت و آلانیت به صورت ادخال در داخل آپاتیت است. همچنین، این مطالعات ماهیت فلوئوردار بودن آپاتیت­ها را تأیید می­کند. مطالعه میانبارهای سیال در بلورهای آپاتیت بیانگر شوری بیشتر سیال‎ها در محدوده 86/7 تا 9/13 درصد وزنی NaCl و بیشترین فراوانی دمای همگن‌شدگی مربوط به محدوده دمایی 240 تا 370 درجه سانتی­گراد است. مقایسه الگوی توزیع عناصر خاکی کمیاب در کانه­زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان با دیگر کانسارهای اکسیدی آهن- آپاتیت بلوک پشت بادام و کانسارهای آهن تیپ کایرونا، همانندی میان این الگوها را نشان می‌دهد. به طور کلی، با توجه به شواهد مطالعات صحرایی و ژئوشیمیایی می­توان کانه­زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان را در گروه کانسارهای آهن نوع کایرونا رده‌بندی کرد.