بررسی وضعیت تنش در محدوده پهنه گسلی سیاه چشمه- خوی (شمال باختر ایران) و استفاده از روش تحلیل جدایش تنش‌ها در جدایش تنش‌های نوزمین‌ساخت از تنش‌های دیرین

Abstract

محدوده مورد مطالعه در این پژوهش، در شمال­باختری ایران و در استان آذربایجان­ غربی قرار دارد و شهر خوی به عنوان بزرگ‌ترین منطقه مسکونی در حاشیه جنوب­ خاوری منطقه یاد شده قرار گرفته است. در این پژوهش وضعیت رژیم تنش در محدوده گسل سیاه چشمه- خوی، بر پایه روش تحلیل وارون، بر مبنای داده­های سازوکار کانونی زلزله­ها و داده­های صحرایی لغزش گسل­های فعال بررسی شده است که متوسط رژیم تنش حاکم را تنش امتداد لغز با روند NW-SE به‌دست داده است. نتایج این مطالعه نشان داد که تنش‌های متوسط به‎‌دست آمده برای داده‌های لرزه‌ای و داده‌های صحرایی اختلاف دارند که مربوط به عملکرد تنش‌های چندگانه در این ناحیه است. اما انجام تحلیل جداسازی تنش‌ها با به‌وجود آوردن امکان شناسایی تنش‌های چندگانه انطباق قابل قبول دو مورد یاد‌شده را با هم نشان ­داده است به گونه‌ای که مقایسه نتایج تحلیل جداسازی تنش‌ها برای داده‌های صحرایی و لرزه‌ای نشان داد که رژیم تنش اول و دوم هر دو به طور کامل با یکدیگر همخوان هستند. همچنین مقایسه نتایج حاصل در این پژوهش در ارتباط با رژیم‌های تنش تحلیل شده از داده‌های لرزه‌ای همراه با داده‌های صحرایی نشان داده است که رژیم تنش دوم وسوم به‌دست آمده، تنش‌های نوزمین‌ساختی حاکم بر این گسل هستند. تنش چهارم نیز با توجه به این که در تحلیل داده‌های لرزه‌ای ظاهر شده است یک تنش نوزمین‌ساختی است ولی احتمالا" تنها در بخش‌های ژرفایی وگسل‌های پی‌سنگی عمل می‌کند که آثار آن در گسل‌های اندازه‌گیری شده در سطح زمین دیده نمی شود. اما رژیم تنش اول به‌دست آمده از تحلیل همزمان داده‌های لرزه‌ای و صحرایی احتمالا رژیم تنش دیرینی است که در تحلیل داده‌های لرزه‌ای دیده نشده است. مقایسه نتایج به‌دست آمده از بازسازی رژیم‌های تنش در این پژوهش با نتایج بررسی دیگر پژوهشگران در این محدوده و به ویژه با نتایج اندازه گیری‌های ژئودزی با GPS همخوانی خوبی نشان می‌دهد.