رهیافت‌های فلززایی و اکتشافی از داده‌های ایزوتوپی رنیم (Re) و اُسمیم (Os) در کانسارهای مس پورفیری کرمان

Abstract

پژوهش حاضر اولین گزارش از داده‌های ایزوتوپی رنیم و اُسمیم در سولفیدهای مس- آهن ژرف‌زاد (کلکوپیریت و پیریت) کانسارهای مس پورفیری کرمان است. هر چند که در این مطالعه مجموعه داده محدود بود، ولی تفسیر آنها به شناخت منبع احتمالی فلز برای کانی‌سازی در سامانه پورفیری کمک کرده است. بر پایه این پژوهش، مقدار ¹⁸⁸Os/¹⁸⁷Os آغازین در این کانسارها از کمینه 1/0تا بیشینه 10 ثبت شد که این دامنه تغییرات برای نسبت یادشده بسیار بزرگ‌تر از دامنه آشکارشده در کانسار مس پورفیری شیلی (15/0 تا 2/5) است. ثبت مقادیر غیررادیوژن تا بسیار رادیوژن از اُسمیم آغازین در سولفیدهای اولیه کانسارهای مس پورفیری کرمان ناهمگنی ایزوتوپی و گوناگونی در منبع فلز برای کانی‌سازی در این کانسارها را آشکار ساخته است. ثبت مقادیر غیررادیوژن از ¹⁸⁸Os/¹⁸⁷Os آغازین (15/0-10/0) در سولفیدهای کانسارهای میدوک و نوچون، در محدوده مقادیر جبه‌ای (15/0-13/0)، نشان‌دهنده نقش بنیادین سیال‌های گرمابی کانه‌ساز مشتق‌شده از ماگمای جبه‌ای (توده نفوذی) در تأمین فلز مورد نیاز برای کانی‌سازی در این کانسارهاست. در مقایسه، انحراف بسیار بزرگ دیده‎شده در مقادیر ¹⁸⁸Os/¹⁸⁷Os آغازین سولفیدهای کانسارهای کرور (10) و آبدر (1) از مقادیر جبه‌ای سهم بیشتر منابع پوسته‌ای (قاره‌ای) نسبت به منابع جبه‌ای را در تأمین فلز برای کانی‌سازی مس پورفیری در این کانسارها نشان می‌دهد. کانسار سرچشمه با آشکار کردن مقادیر کم رادیوژن از نسبت اُسمیم آغازین در سولفیدهای پتاسیک (22/0) نسبت به سولفیدهای فیلیک (79/0) دخالت هر دو منبع جبه‌ای و پوسته‌ای را در تأمین فلز برای کانی‌سازی نشان می‌دهد. هر چند که نقش پوسته در طی مراحل پایانی کانی‌سازی پراهمیت‌تر بوده است. روند کلی دیده‎شده در رادیوژن‌ترشدن مقادیر ¹⁸⁷Os/¹⁸⁸Os از کانسارهای پُرعیار میوسن میانی به کانسارهای کم‌عیار جوان‌تر (میوسن بالایی- پلیوسن) در کمربند مس پورفیری کرمان به دخالت فزاینده منابع پوسته‌ای در زایش ماگماهای نیمه‌بارور تا نابارور جوان و همچنین در تأمین فلز برای کانه‌زایی‌های ضعیف همراه نسبت داده‌شده است. این ارتباط می‌تواند به عنوان کلیدی برای شناسایی و اکتشاف کانسارهای مس پورفیری با عیارهای اقتصادی پیشنهاد شود؛ کانسارهایی که سهم بیشتری از منبع جبه‌ای را در تشکیل ماگمای مولد و همچنین فلز مورد نیاز برای کانی‌سازی در سامانه پورفیری به ارث برده‌اند.