بررسی شواهد ریخت‌زمین‌ساختی و گسلش جوان در گستره شهر جدید هشتگرد، شمال باختر تهران

Abstract

به دلیل رشد جمعیت شهر‌نشین کشور در چند دهه اخیر و لزوم تمرکززدایی از شهرهای دارای امکانات محدود و نیز افزایش حاشیه‌نشینی در اطراف کلان‌شهرها تدوین یک طرح نوین برای ایجاد شهرهای جدید در اطراف این‌گونه شهرها مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین معیارها برای ایجاد این گونه مراکز جمعیتی جدید را می‌توان بررسی توان لرزه‌خیزی آن‌ها برشمرد. شهر جدید هشتگرد در دامنه‌های‌ جنوبی البرز مرکزی (واقع در 65 کیلومتری شمال باختر تهران) و بر روی نهشته‌های فرایش‌یافته پلایو-کواترنری در حال بنا شدن است. مؤلفه شاقولی جنبش‌های زمین‌ساختی در این گستره سبب شکل‌گیری اختلاف ارتفاعی به میزان حدود 300 متر در میان بلندی‌های هشتگرد و دشت جنوبی آن شده است. با توجه به قرارگیری این شهر برروی نهشته‌های آبرفتی یادشده و نبود شناخت از گسله‌های جنبا در این گستره، برآن شدیم تا با بررسی تصاویر ماهواره‌ای، عکس‌های هوایی، مدل رقومی زمین و برداشت‌های میدانی ریخت‌زمین‌ساختی به مطالعه زمین‌ساخت جنبا و گسلش جوان این منطقه‌ رو به رشد بپردازیم. در پژوهش حاضر، پهنه‌های گسلی جنبا با روند شمال باختر- جنوب خاور شناسایی شده است که در وضعیت جنبش‌شناختی حاکم بر این گستره، دارای جنبش‌های کج‌لغز (راندگی به همراه مولفه راستالغز چپ‌بر) هستند. راستای تنش شمال-شمال خاور نسبت به روند ساختاری یاد‌شده مایل بوده و از این رو یک رژیم ترافشارشی را آشکار می‌سازد. شناسایی گسله‌های جوان یادشده می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای در مطالعات برآورد خطر زمین‌لرزه برای این شهر جدید برخوردار باشد.