بررسی و تعیین سهم کودهای شیمیایی ماکرو و خصوصیات خاک بر خلأ عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) در شهرستان کلاله با استفاده از روش آنالیز خط مرزی

Abstract

سابقه و هدف. یکی از مشکلات اصلی تولید گندم، به خصوص در استان گلستان، خلأ عملکرد می‌باشد که خود ناشی از تفاوت معنی‌دار بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد قابل حصول است. بنابراین، هدف از این مطالعه بررسی و تعیین سهم کودهای شیمیایی ماکرو و خصوصیات خاک در عملکرد گندم (Triticum aestivum L) مزارع دیم با استفاده از آنالیز خط مرزی بود. مواد و روش‌ها. این تحقیق در 60 مزرعه دیم شهرستان کلاله بر اساس آنالیز خط مرزی در سال 97-1396 انجام شد. در این مطالعه، به منظور آنالیز و اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی خاک، بعد از برداشت محصولات پائیزه از مزارع انتخابی نمونه خاک تهیه و در آزمایشگاه خاکشناسی هدایت الکتریکی، اسیدیته، درصد کربن آلی، درصد ازت کل، فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، درصد رس، سیلت، ماسه و همچنین کلاس بافت خاک اندازه‌گیری شد. مقدار دانه تحویلی به مراکز خرید گندم بعد از تعیین مقدار افت به‌عنوان عملکرد نهایی مزرعه ثبت شد.. تمام اطلاعات در مورد نحوه استفاده کود پایه و ویژگی‌های خاک ثبت و اندازه گیری شد و با استفاده از روش تجزیه و تحلیل مرزی، رابطه بین عملکرد و متغیرهای مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت، خلأ عملکرد گندم و سهم هر یک از عوامل در ایجاد خلأ عملکرد مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها. در مزارع مورد بررسی، حداقل، حداکثر و میانگین مقدار مصرف کود نیتروژن به ترتیب 5/34، 5/142 و 4/85 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین حداقل، حداکثر و میانگین عملکرد دانه گندم در این مزارع به ترتیب 1950، 4890 و 3227 کیلوگرم در هکتار بود. واکنش بیش‌ترین عملکردهای گندم در مزارع مورد بررسی از نظر مقدار مصرف کود نیتروژن نشان داد که نقاط از یک تابع دو تکه‌ای تبعیت می‌کنند. بدین ترتیب که با افزایش مقدار مصرف کود نیتروژن تا 3/58 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه گندم افزایش یافت و پس از آن افزایش مقدار مصرف کود نیتروژن تأثیری بر عملکرد دانه گندم نداشت و روند ثابتی داشت. عملکرد پتانسیل نیتروژن محدود 4848 کیلوگرم در هکتار بود که با مصرف حداقل 3/58 کیلوگرم نیتروژن خالص به دست آمده بود و در 20 درصد مزارع مورد مطالعه مقدار نیتروژن مصرفی خارج از حد بهینه بود و خلأ عملکرد حاصل از عدم مصرف بهینه کود نیتروژن در مزارع مورد بررسی 4/34 درصد (6/1671 کیلوگرم در هکتار) بود. به عبارتی با مصرف بهینه کود نیتروژن امکان افزایش عملکرد گندم به مقدار 6/1671 کیلوگرم در هکتار وجود دارد. نتایج نشان داد که بین عملکرد قابل حصول (7248 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد واقعی (4/3417 کیلوگرم در هکتار) اختلاف 7/4071 کیلوگرم در هکتار (56 درصد) وجود دارد. مقدار ناکافی فسفر قابل جذب در خاک، مقدار پتاسیم قابل جذب در خاک و میزان مصرف نیتروژن باعث کاهش عملکرد گندم در منطقه مورد مطالعه شده بود که به ترتیب 9/14، 3/14، 7/11 و 3/10 درصد بودند. نتیجه گیری. به طور کلی در این مطالعه، کاربرد آنالیز خط مرزی به عنوان یک روش مناسب، به نحو مطلوبی تاثیر عوامل مختلف در خلا عملکرد گندم را نشان داد و به نظر می‌رسد که با اصلاح این عوامل محدود کننده، می‌توان اختلاف بین عملکرد قابل حصول و عملکرد واقعی را کاهش داد.