ادب سیاسی مشروطه و مسئلۀ هویت ملی

Abstract

مسئلۀ اصلی این مقاله، چگونگی پرداختن به «مسئلۀ هویت ملی» در ادب سیاسی مشروطه، به‌خصوص شعر سیاسی مشروطه است. یکی از بنیان‌های هویت ملی، به‌وجود آمدن مفهوم «نوآیین» ملت در عصر ناصری، با آثار و گفتار کسانی چون آخوندزاده و میرزا آقا خان کرمانی بود. در عصر ناصری، باستان‌گرایی، توجه به نامِ ایران، مضمون نوآیین «ملت» و بازتعریف مفهوم «وطن» از مؤلفه‌های اصلی برداشت جدید از هویت ملی بود. این مقاله با بهره‌گیری از روش تحلیلی‌توصیفی، این پرسش را دنبال می‌کند که «مسئلۀ هویت ملی» چگونه در ادب سیاسی مشروطه تبلور یافت؟ با این فرضیه که «مسئلۀ هویت ملی، در ادب سیاسی مشروطه، بیش از هر چیز به مفهوم نوآیین «وطن» مرتبط بود و این مفهوم با بسامد بالا در شعر سیاسی این دوره مورد توجه قرار گرفته بود.» اصلی‌ترین یافتۀ این پژوهش آن است که با بسط آگاهی‌های نوآیین از مقولاتی و مفاهیمی مانند «ملت» و «وطن» در عصر ناصری و گسترش آن در عصر مشروطه، به‌خصوص در ادب سیاسی این دوره، «هویت ملی» به‌عنوان یک «مسئلۀ» بنیادین در دل مشروطیت، مورد توجه قرار گرفت.