نقش رسانه در بزهکاری نوجوانان

Abstract

در عالم علوم ارتباطات، رسانه اساساً وسیله‌ای فنی و فیزیکی برای تبدیل پیام به علائم قابل انتقال در مجراست و به‌عنوان ابزاری برای ابلاغ پیام‌ها، بیان افکار و انتقال مفاهیم به‌ دیگران استفاده می‌شود. رسانه‌های جمعی با داشتن مخاطبان زیاد، قدرت ‌تأثیرگذاری و امکان استفاده از تکنیک‌های خاص به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم نقش بارزی در یادگیری افراد جامعه ایفاء می‌کنند. در حقیقت رسانه‌های گروهی با الگوهای رفتاری که در معرض تماشا می‌گذارنند به‌طور مستقیم و از طریق وسوسه، ارتباطات، هنجار و الگو قرار‌ دادن رفتارها، می‌توانند نوجوانان را تحت ‌تأثیر قرار بدهند. به اعتقاد مکتب یادگیری، نوجوانان در فرایند یادگیری خود از رفتار دیگران (رسانه‌ها) تقلید می‌کنند و از طریق رسانه‌ها برخی از رفتارهای بزه‌کارانه نظیر سرقت، خشونت و روابط نامشروع را می‌آموزند؛ بر این اساس همان‌طور‌که نوجوانان مهارت‌های شناختی و اجتماعی را از طریق مشاهده عملکرد والدین به خواهران، دوستان، همکلاسی‌ها و معلمان خود می‌آموزند، با تماشای برنامه‌های جرم‌زای رسانه‌ها، یاد می‌گیرند که چگونه رفتار کنند. هدف اصلی در این مقاله شناخت سازوکار ‌تأثیر‌گذاری رسانه‌ها بر رفتارهای بزه‌کارانه نوجوانان است که از طریق فرایند دو‌گانه دریافت و تقلید صورت می‌پذیرد. نوجوانان تلاش می‌کنند تا برنامه‌های رسانه‌ها را سر‌مشق خود قرار دهند، گرچه امکان دارد کپی‌برداری مستقیم از رفتارها وجود نداشته باشد، اما دیدگاه‌ها، قواعد و ارزش‌های خاصی را از آن‌ها کسب کنند. این امر می‌تواند ناشی از اوصاف خاص رسانه‌ها چون: سرعت انتشار، مداومت انتشار و وسعت انتشار باشد. در ‌مجموع در پاسخ به سؤال تحقیق که در فرایند یادگیری رفتارهای بزه‌کارانه از رسانه‌ها، در کدام جزء از این سازوکار‌ باید کنترل اجتماعی دخالت کند تا پیشگیری انجام‌ شود؟ به نظر می‌رسد با توجه به این‌که در مرحله دریافت اطلاعات همواره داده‌های دریافتی در بخش‌های از مغز به‌شکل خودآگاه و ناخودآگاه ذخیره می‌شود و بعد از آن عمل پیروی و همانندسازی انجام می‌شود‌، عناصر کنترل اجتماعی باید با نظارت مداوم خود در این مرحله اقدام به پایش و گزینش داده‌های دریافتی نوجوانان کنند، تا آن قسمت از دریافت‌ها که دارای جنبه بزه‌کارانه هستند از دوره الگوبرداری نوجوانان حذف شود؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود خانواده‌ها به‌عنوان بهترین و مؤثرترین نهاد کنترلی بر الگوهای رسانه‌ایی نوجوانان خود نظارت دائمی‌‌ داشته باشند تا از این طریق بتوان از این هرم سنی مؤثر در جامعه در برابر رفتارهای بزه‌کارنه حراست و صیانت کرد.