تحلیل و بررسی پیکربندی معماری فضاهای آموزشی مدارس ایرانی- اسلامی: مقایسه تطبیقی فضای عمومی و آموزشی در مدارس ایرانی اسلامی و مدلهای چیدمانی معاصر

Abstract

در سالهای اخیر مقوله آموزش و پرورش بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. پژوهشهای این عرصه، درصدد ارائه اصول طراحی بهینه در فضاهای آموزشی هستند تا آموزش محیط- محور، اجتماع- محور و دانش آموز- محور (به منزلۀ دستاورد آموزش و پرورش­ نوین) جایگزین آموزش معلم- محور شود. به این منظور از طریق روش تحقیق ترکیبی، شامل روش چیدمان فضایی و استدلال منطقی سه گونه محیط تعلیم و تربیت رایج در گذر زمان تحلیل شدند. در گونه اول دو مدرسه خطی البرز و فیروز ­بهرام، در گونۀ ­دوم، مدرسه­‌های درونگرای خان شیراز و غیاثیه خرگرد و در گونه ­سوم، مسجد مدرسه‌­های آقابزرگ کاشان و صالحیه قزوین برای مقایسه انتخاب شدند. از این رو ارتباط کلاس و فضای بیرونی، دسترسی، عرصه ­بندی بصری و فیزیکی، انعطا‌‌ف­‌پذیری و خوانایی فضای آموزشی با تحلیل گراف ­نمایانی، گا‌‌‌م‌­متریک و گام­پیمایشی (عمق ­قابل ­پیمایش) در روش چیدمان ­فضایی سنجش و سپس به تحلیل­ تعامل فضای آموزشی (کلاس) و فضای بیرون از طریق مدلهای ارتباط فضایی راش، گروتر، مظفر و­ میرمرادی اقدام شده است. تناسبات حیاط در نمونه­‌های مطالعاتی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. یافتههای مقاله حاضر به صورت ارائه دو الگوی پیکره‌­بندی فضایی در بناهای آموزشی آینده مطرح شد. هدف این مدلها، رعایت اکثر نقاط قوت چیدمانی در بناهای آموزشی معاصر و سنتی بوده و سعی شده است که با تمرکز بر محیط پیرامون دانش­‌آموزان، مجموعه‌­ای خوانا، دسترس­‌پذیر، طبیعت­‌گرا، فضاهای انعطاف­‌پذیر و عرصه­‌بندی بصری و فیزیکی ایده‌­آل­ را برای کلاس فراهم آورد.