پهنه‌بندی شهرستان‌های استان کرمانشاه بر اساس مقدار و ارزش آب مجازی محصولات عمده زراعی

Abstract

استان کرمانشاه با دارا بودن حدود یک ‌میلیون هکتار اراضی زراعی و باغی، یکی از قطب‌های عمده کشاورزی کشور است که با برخورداری از رتبه‌های متعدد در سطح و تولید محصولات زراعی، نقش مهمی در تامین امنیت ‌غذایی و اقتصاد دارد. با این‌حال مصرف ‌بی‌رویه آب در بخش کشاورزی منجر به مخاطره افتادن ذخایر آبی و ایجاد دشت‌های ممنوعه از جمله دشت ماهیدشت، اسلام‌آباد و کنگاور گردیده که به زودی با پدیده‌هایی همچون فرونشست زمین و فروچاله‌ها مواجه خواهند شد. تحلیل مقدار و ارزش واقعی آب مورد استفاده در تولید که معادل آب مجازی است می‌تواند راهکاری موثر در جهت حفظ منابع آب و ممانعت از بروز بحران‌های زیست ‌محیطی باشد. لذا در این مطالعه، مقدار و ارزش آب مجازی محصولات عمده زراعی استان شامل گندم آبی و دیم، جو آبی و دیم، نخود دیم، ذرت دانه‌ای، چغندرقند و گوجه‌فرنگی طی سال زراعی 94-93 با استفاده از نرم ‌افزارهایCROPWAT،AGWAT وEXCEL مورد تحلیل قرار گرفت. روش تحقیق این مطالعه به روش کمی از نوع پژوهش‌های اسنادی است. مطابق نتایج، بیشترین و کمترین مقدار آب مجازی به ترتیب مربوط به محصول گندم آبی و گوجه‌فرنگی بوده و همچنین بیشترین و کمترین ارزش آب مجازی به ترتیب مربوط به محصولات نخود ‌دیم و جو‌ دیم می باشد. با بررسی سهم آب مجازی سبز و آبی، مناسبترین مناطق تولید محصولات مورد مطالعه تعیین گردید. به طور مثال مطابق نتایج، محصول گندم آبی در شهرستان جوانرود با کمترین سهم آب مجازی آبی تولید می شود. در مرحله بعدی، شهرستان‌ها بر اساس مقدار و ارزش آب مجازی محصولات مورد‌‌‌ مطالعه در بین کلاسA تاI پهنه‌بندی شدند. علیرغم اینکه مطابق نتایج پهنه‌بندی محصولات گندم آبی، جو آبی، گندم دیم، جو دیم و نخود دیم در اغلب شهرستانها در وضعیت مطلوبی قرار ندارند اما با توجه به اهمیت این محصولات در امنیت غذایی کشور باید با اتخاذ راهکارهای مناسب فنی و حمایتی نسبت به بهبود جایگاه آنها اقدام نمود. نتایج این مطالعه می‌تواند دستاوردهای مهمی برای مدیریت منابع آبی کشور و به ویژه استان کرمانشاه به همراه داشته باشد. به عبارت دیگر، پهنه‌بندی مناطق بر اساس آب مجازی در تعیین الگوی‌کشت پایدار توام با مدیریت منابع آبی منطقه، تاثیرگذار است.