الگوی پراکنش مکانی درختچۀ قره‌تاج (Anagyris foetida L.) در جنگل‌های زاگرس

Abstract

این پژوهش به‌منظور شناسایی الگوی پراکنش مکانی و برهم‌کنش درون‌گونه‌ای درختچۀ قره‌تاج (<em>Anagyris foetida </em>L.) در رویشگاه انحصاری آن در بخشی از جنگل‌های زاگرس انجام گرفت. یک قطعه ‌نمونۀ به‌نسبت خالص از گونۀ قره‌تاج با مساحت 1 هکتار در نظر گرفته شد و موقعیت مکانی درختچه‌ها و ویژگی‌های زیست‌سنجی آنها اندازه‌گیری شد. سپس با استفاده از تابع‌های فاصله‌های نزدیک‌ترین (<em>G</em>، <em>F</em> و <em>J</em>) همسایه و تابع همبستگی جفتی (<em>g</em>) الگوی پراکنش مکانی درختچه‌های قره‌تاج محاسبه شد. همچنین با به‌کارگیری توابع همبستگی نشاندار (<em>K_mm(r)</em>) و واریوگرام نشاندار (γ(<em>r</em>)) وابستگی مکانی اندازۀ درختچه‌ها بررسی شد. اندازه‌گیری ویژگی‌های زیست‌سنجی نشان ‌داد که میانگین قطر یقه، ارتفاع، سطح تاج و تعداد جست درختچه‌های قره‌تاج به‌ترتیب، 15/5 سانتی‌متر، 36/2 متر، 6/5 متر مربع و 59/12 پایه بود. تراکم درختچه‌های قره‌تاج نیز 231 پایه در هکتار بود. برپایۀ یافته‌ها، درختچه‌های قره‌تاج در فواصل کوتاه به‌صورت کپه‌ای و در فواصل بیشتر از الگوی کاملاً تصادفی پیروی می‌کنند. البته یافته‌های تابع همبستگی جفتی (<em>g</em>) نشان داد که در فاصلۀ 17-13 متری، الگوی پراکنش درختچه‌ها دوباره به‌صورت کپه‌ای تغییر می‌کند. همچنین برپایۀ یافته‌های تابع‌های همبستگی نشاندار و واریوگرام نشاندار هیچ‌گونه همبستگی مکانی برای ویژگی‌های زیست‌سنجی مشاهده نشد و چینش درختچه‌های قره‌تاج با اندازه‌های گوناگون در کنار یکدیگر کاملاً تصادفی بود. نتیجه‌گیری شد که اگرچه درختچه‌های قره‌تاج در فواصل کوتاه برهم‌کنش مثبت و تمایل به کپه‌ای شدن نشان دادند، ساختار مکانی مشخصی از نظر ویژگی‌های زیست‌سنجی ندارند و چگونگی چینش آنها از نظر اندازۀ افراد تصادفی است و اندازه‌های مشابه در کنار یکدیگر نیستند.