بررسی مقدماتی سازگاری چهار پرووننس کاج جنگلی (Pinus sylvestris Linn) (مطالعۀ موردی: جنگل لاجیم، مازندران)

Abstract

مقالۀ حاضر با هدف بررسی سازگاری پرووننس‌های کاج جنگلی در منطقۀ ارتفاعی میان‌بند ساری (منطقۀ جنگلی لاجیم) تدوین شد. این بررسی طی سال‌های 1369 تا 1384 و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تیمار کاج جنگلی از مبادی مختلف و در سه تکرار به اجرا در آمد. پرووننس‌های مختلف کاج جنگلی آزمایش‌شده، شامل تیمار اول از مبدأ اوکراین، تیمار دوم از مبدأ ترکیه، تیمار سوم از مبدأ اسپانیا و تیمار چهارم از مبدأ فرانسه هستند. بذرهای کاج جنگلی از مبدأهای ذکرشده جمع‌آوری و در نهالستان لاجیم سبز شد. در هر قطعه، 100 اصله نهال گلدانی دو ساله به فاصلۀ 2×2 متر کاشته شد. عملیات به‌زراعی مانند سله‌شکنی، وجین و حذف علف‌های هرز، و نیز اندازه‌گیری‌های کمی و کیفی هرساله تا پایان مدت اجرای طرح انجام پذیرفت. تجزیه‌وتحلیل نتایج پانزده سالۀ طرح مشخص کرد که از نظر زنده‌مانی، کاج جنگلی مبدأ ترکیه با داشتن 68/81 درصد پایه‌های موجود، بیشترین و کاج جنگلی با مبدأ اسپانیا با داشتن 33/60 درصد، کمترین زنده‌مانی را در منطقۀ لاجیم دارند. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات کمی پرووننس‌های مختلف نشان داد که کاج جنگلی با مبدأ اوکراین از جهت رویش قطری و ارتفاعی با داشتن میانگین قطر برابرسینۀ 43/12 سانتی‌متر و متوسط ارتفاع 72/7 متر، بهترین کمیت رویشی را دارد. همچنین نتایج کیفی نهالکاری‌ها با توجه به عامل‌های سلامت، شادابی و تقارن تاج و کیفیت تنه نشان داد که کاج جنگلی مبدأ اوکراین با داشتن 78 درصد درختان زنده، در گروه‌های کیفی خوب و عالی بیشترین رتبه را در بین پرووننس‌های آزمایش‌شدۀ کاج جنگلی در منطقۀ لاجیم دارد و به‌منظور احیای اراضی مخروبه و برخی پارک‌های دارای شرایط اکولوژیکی مشابه محل تحقیق و نواحی سرد و مرتفع جنگلی، در صورتی‌که امکان به‌کارگیری گونه‌های پهن‌برگ بومی وجود نداشته باشد، در حد محدود می‌توان آن را توصیه کرد.