اثر نوسان اطلس شمالی (NAO) بر برخی کمیت‌های هواشناختی وردسپهر در خاورمیانه و جنوب غرب آسیا

Abstract

در این تحقیق تفاوت توزیع برخی کمیت‌های هواشناختی مهم در فازهای مثبت و منفی NAO درجنوب غرب آسیا بررسی شده است. برای این کار از داده‌های تحلیل مجدد مرکز NCEP/NCAR در ماه‌های دسامبر، ژانویه و فوریه از 1950 تا 2005 میلادی در محدوده‌ای از 90 درجه‌ غربی تا 90 درجه شرقی و 20 درجه تا 80 درجه‌ شمالی استفاده شده است. از 168 ماه این دوره براساس شاخص مرکز نوا، دو دسته‌ ماه‌های بحرانی مثبت (29 ماه) و ماه‌های بحرانی منفی (33 ماه) به‌دست آمده و سپس میانگین هماد بی‌هنجاری کمیت‌های انتخابی در این ماه‌ها بررسی شده است. همچنین به‌منظور بررسی نقش امواج بسامد کم در منطقه، یک پالایه‌ا‌ی پایین‌گذر به ارتفاع ژئوپتانسیلی تراز 500 هکتوپاسکال اعمال شده و میانگین داده‌های پالایش شده در این ماه‌ها به‌دست آمده است. علاوه‌بر‌این، میانگین هماد بی‌هنجاری تابش موج بلند خروجی نیز در ماه‌های مثبت و منفی محاسبه و تحلیل شده است. نتایج نشان می‌دهد که بیشترین تفاوت در کمیت‌های انتخابی بین فازهای مثبت و منفی، در ناحیه‌ی اقیانوس اطلس شمالی بوده است و در جنوب غرب آسیا این تفاوت کمتر است. نقشه‌های میانگین بی‌هنجاری ضخامت، هوای گرم‌تر را در فاز منفی و هوای سردتر را در فاز مثبت NAO روی اقیانوس اطلس نشان می‌دهد که براساس نقشه‌های خط جریان به‌دلیل تفاوت الگوی شارش‌های بی‌هنجار در این دو فاز است. در تراز 300 هکتوپاسکال تندی باد جت جنب‌حاره در جنوب غرب آسیا در فاز مثبت در حدود 8 متر بر ثانیه بیش از فاز منفی است که می‌تواند به شکل‌گیری چرخندهای بیشتر و قوی‌تر در این ناحیه کمک کند. تفاوت الگوی تابش موج بلند خروجی در فاز منفی نسبت به فاز مثبت به خوبی نشانگر تغییرجهت مسیر توفان اطلس است که سبب نفوذ رطوبت بیشتر به سوی مدیترانه و جنوب اروپا شده است. در همین فاز، در بیشتر نواحی خاورمیانه، ابرناکی بیشتری نسبت به فاز مثبت مشاهده می‌شود. با توجه به نمودارهای خطوط جریان، این ابرناکی در نواحی جنوبی بیشتر متأثر از اقیانوس هند و در نواحی شمالی متأثر از اقیانوس اطلس است.