منابع رطوبت و ترابرد ماهانه آن روی ایران و برهمکنش آن بامونسون هندوستان و پُرارتفاع جنب‌حاره‌‌

Abstract

در این پژوهش منابع رطوبت و چگونگی ترابرد رطوبت روی ایران وعوامل موثر بر آنها در ماه‌های گوناگون دریک دوره 30 ساله (1981-2010) بررسی شده است. به این منظور از داده‌‌‌های میانگین ماهانه CFSR با تفکیک افقی 5/0 درجه برای محاسبه و تحلیل کمیت‌های ارتفاع ژئوپتانسیلی، باد، دما، فشار سطح دریا، آب‌ بارش‌شو، مولفه‌های چرخشی و واگرای بردار شار رطوبت و تابع‌های جریان و پتانسیل بردار شار رطوبت استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که در ماه‌های دسامبر تا آوریل در لایه زیرین به علت وجود سامانه کم‌ارتفاع روی شرق دریای مدیترانه، خمش چرخندی بردار شار رطوبت و در نتیجه ترابری رطوبت از روی دریای مدیترانه به شمال غرب ایران وجود دارد. همچنین در همین دوره به علت استقرار واچرخند جنب‌حاره‌‌ روی شبه جزیره عربستان، دریای عمان و دریای عرب خمش واچرخندی بردار شار رطوبت از روی غرب اقیانوس هند و دریای سرخ به شرق عربستان دیده می‌شود و شکل‌گیری سامانه‌‌‌های دینامیکی در شرق مدیترانه و ترکیب آنها با چرخند شمال شرق افریقا موجب ترابرد رطوبت از این ناحیه به نواحی غرب و جنوب غرب ایران می‌شود. در اواخر ماه مه به علت حرکت شمال‌سوی واچرخند جنب‌حاره و استقرار آن روی نواحی مرکزی و جنوب ایران، مولفه چرخشی بردار شار رطوبت در غرب اقیانوس هند تحت‌تاثیر گردش کلی اقیانوس دارای خمش واچرخندی می‌شود و سبب ترابری رطوبت از دریاهای عرب و عمان به شبه‌قاره هند و جنوب شرق ایران می‌‌شود. همچنین باتوجه به مولفه واگرای بردار شار رطوبت در ماه‌های دسامبر تا آوریل، گردش مستقیم هوا و همخوان با آن خمش بردار شار رطوبت در صفحه نصف‌النهاری (E70- 45) بین دریای عمان و جنوب اقیانوس هند و در ماه‌های ژوئن-اوت هم‌زمان با تقویت مونسون تابستانی شبه‌قاره هند، گردش چرخندی هوا و به همراه آن، خمش چرخندی بردار شار رطوبت در صفحه قائم بین شبه‌قاره هند و شرق ایران (بین عرض‌های N35- 25) مشاهده می‌‌شود.<br /> <br />