بازتاب هویت عرفانی ملی در حکایت "نوشروان و دیوانه" از مصیبت‌نامۀ عطار نیشابوری

Abstract

بهره ­بردن از قصه و حکایت برای بیان مفاهیم بلند عرفانی از دیرباز مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. روایت با تاریح بشری آغاز می­شود و بافت فرهنگی هیچ ملتی بدون روایت نیست. نظرگاه ساختاری به آثار ادبی به‌سبب بررسی عناصر درون­متنی و کشف الگوی پیوند آن­ها، زمینه­های دریافت شایسته­تر از ماهیت ادبیات را فراهم می­آورد و با ارائۀ شگردهای خلق آثار برتر ادبی می­توان به گسترش الگوهای پردازش آثار ادبی کمک کرد. مسئله و هدف اصلی این مقاله بررسی و واکاوی حکایت «نوشروان و دیوانه» از مصیبت­نامه‌ی عطار ـ یکی از آثار روایت­محور کلاسیک فارسی ـ با نگاهی ساختارگرایانه است تا با تحلیل روشمندِ تقابل­ها و تضادهای موجود در متن، امکان خوانش نوینی از داستان و زوایای فکری عطار فراهم گردد. تحقیق حاضر با تکیه بر روش توصیفی ـ ­تحلیلی و شیوۀ استقرایی پرداخته شده است. دستاوردهای پژوهش نشان می­دهد در این حکایت، عطار از مؤلفه­های طرح و پی‌رنگ، جایگاه راوی و زاویۀ دید به‌گونه­ای استفاده کرده­ که مجموعه­ای از مفاهیم معرفتی، اجتماعی و اخلاقی به بهترین وجه تشریح شده و در فرایند ارتباط­گیری مخاطب با متن تولیدی اختلالی پدید نیامده است.