ارزیابی تأثیر موقعیت مرزی بر پایداری توسعه در نواحی روستایی مورد مطالعه: مناطق روستایی بخش مرزی بَم‌پشت از توابع شهرستان سراوان

Abstract

پژوهش حاضر مطالعه‌ای پیرامون مناطق روستایی بخش بَم‌پشت از توابع شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان، در مجاورت مرز پاکستان و ارزیابی تأثیر موقعیت مرزی سکونتگاه‌های روستایی این منطقه بر وضعیت توسعه‌ای آنها بویژه در ابعاد اقتصادی است. جامعۀ آماری تحقیق خانوارهای روستاهای منطقه بوده‌اند. تعداد 342 سرپرست خانوار از 25 روستای بالای 20 خانوار منطقه به عنوان نمونه آماری تعیین و با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب شدند و با انجام عملیات میدانی، داده‌های مورد نیاز گردآوری گردید. متغیر وابسته تحقیق، سطح توسعه‌یافتگی روستاهای مورد مطالعه بوده که بطور نسبی و با استفاده از روش‌های ارزیابی چندمعیاره سنجیده شده است. متغیرهای مستقل، علاوه بر جمعیت و فاصله روستاها تا مرز و تا مرکز بخش، وضعیت اقتصادی، اقتصاد مرزی، مبادلات مرزی، امنیت مبادله و دسترس‌پذیری بوده‌اند. داده‌های مربوط به این متغیرها در سطح سرپرستان خانوارها گردآوری شده و برای تغییر سطح سنجش، با میانگین‌گیری از زیرنمونه‌های مربوطه در سطح روستا خلاصه‌سازی شده‌اند. بر اساس نتایج، سطح توسعه‌یافتگی 84 درصد از روستاهای مورد مطالعه متوسط و کمتر بوده و اقتصاد مرزی با وجود نقش پررنگی که در معیشت خانوارهای جامعه مورد مطالعه داشته، تأثیری در توسعه روستاها نداشته است. به علاوه، انجام فعالیت‌های اقتصادی مرزی رابطه معنی‌دار معکوسی با امنیت مبادله و دسترس‌پذیری داشته است. دلیل این امر آن است که این فعالیت‌ها، بدون پشتوانه‌های ساختاری و عمدتاً از مجاری غیررسمی و بصورت قاچاق انجام می‌شود و چنانچه منفعتی داشته باشد کاملاً شخصی بوده و بهره‌ای برای توسعه منطقه یا بهبود اوضاع جامعه نخواهد داشت.