منابع معرفت از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی

Abstract

<span style="font-size: small;">قاضی عبدالجبار از چهره‌های معروف کلام معتزلی است که در حوزۀ «معرفت‌شناسی» آرای قابل ملاحظه‌ای دارد. در نظام کلامی عبدالجبار، مسائل مطرح‌شده در مباحث علم و معرفت و به طور کلی در مباحث کلامی، دارای ترتیب منطقی و استنتاجی است، به طوری که قضایای قبلی پایه و اساس قضایای بعدی و گزاره‌های بعدی محصول و نتیجۀ گزاره‌های پیشین است. افکار و اندیشه‌های معرفتی و کلامی قاضی، ریشه در یک سلسله منابع معرفتی دارد؛ منابعی همچون: حواس ظاهری، عقل، علوم ضروری، دلیل وحیانی و تقلید که در بین آن‌ها، عقل به معنای قوۀ تفکر نزد قاضی به عنوان منبعی مستقل و ابزاری بسیار مهم برای شناخت مطرح بوده، به طوری که وی تنها راه رسیدن به معرفت خداوند را نظر و تفکر، یعنی همان راه عقل می‌داند. از نظرگاه قاضی، علم به مدرکات که نتیجۀ ادراک حسی است، پیش‌درآمد علم ضروری و علم ضروری خود از راه استدلال عقلی، پیش‌درآمد علم اکتسابی است.</span>