تبیین و سطح‌بندی عوامل موثر بر زیست‌‌پذیری با استفاده از رویکرد مدل‌سازی ساختاری- تفسیری و تکنیک میک مک (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

Abstract

پس از انقلاب صنعتی، با افزایش جمعیت شهرها و شکل‌‌گیری شهرهای میلیونی مسایل محیط‌زیستی فراوانی پیش‌‌ آمد؛ طوری که رویکردهای متنوعی در مورد حفظ محیط‌زیست شهری همانند نظریه باغشهر، شهر سبز، شهر اکولوژیک و توسعه پایدار شهری در ادبیات برنامه‌‌ریزی شهری مطرح شدند که می‌‌توان آن‌‌ها را در راستای به وجود آمدن شهرهای زیست‌‌پذیر قلمداد کرد. امروزه برخورداری از ویژگی‌‌های زیست‌‌پذیری در شهرها برای رسیدن به توسعه پایدار در جامعه اهمیت فراوانی دارد؛ بنابراین پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی با استفاده از تکنیک مدل‌سازی ساختاری- تفسیری در پی آن بوده است که شاخص‌‌های موثر بر زیست‌‌پذیری کلان‌شهر تبریز را شناسایی، سطح‌‌بندی و در نهایت مدل مناسب با وضعیت زیست‌‌پذیری کلان‌شهر تبریز را ارایه دهد. در ابتدا شاخص‌‌های مورد نیاز پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا، روش دلفی و مصاحبه با خبرگان در قالب 3 بعد و 13 شاخص شناسایی شد، در مرحله بعد با استفاده از تکنیک مدل‌سازی ساختاری- تفسیری وضعیت شاخص‌‌ها و سطح‌‌بندی آن‌ها انجام شد و در نهایت با استفاده از تکنیک میک‌‌مک نوع شاخص‌‌ها در قالب چهار نوع شاخص مستقل، وابسته، پیوندی و کلیدی شناسایی شدند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که 5 شاخص؛ توزیع عادلانه امکانات و خدمات زیرساختی، اشتغال مناسب و پایدار، توسعه حمل‌ونقل عمومی و پایدار، افزایش امنیت فردی و اجتماعی و توسعه آموزش عمومی به عنوان شاخص‌‌های کلیدی نقش بسیار مهمی در وضعیت زیست‌‌پذیری کلان‌شهر تبریز دارند، همچنین مهم‌ترین ابعاد اثرگذار بر زیست‌‌پذیری کلان‌شهر تبریز به ترتیب عبارتند از: اقتصادی، اجتماعی و محیط‌‌زیستی.