اثر هیدرولوژی بر فرایند شکل‌گیری استقرار پیش از تاریخ شهرک فیروزه در دشت نیشابور

Abstract

هیدرولوژی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی نقش مهمی در شکل‌گیری استقرارهای انسانی داشته است. دشت نیشابور به عنوان بخشی از حوضه شمال‌شرق ایران در دامنه رشته‌کوه بینالود قرار گرفته و از زمین‌های کوه‌پایه‌ای و دشت تشکیل شده است. در دشت نیشابور، رودخانه‌های متعددی وجود دارند که همگی از بینالود سرچشمه گرفته و مازاد آب آن‌ها در فصول پر بارش از جنوب‌غربی دشت توسط رودخانه کال‌شور به بیرون هدایت می‌شوند. پژوهش حاضر، مبتنی بر جمع آوری مدارک مادی است که با متد کاوش لایه‌نگاری در استقرار پیش از تاریخی شهرک فیروزه به‌دست آمده است. شهرک فیروزه استقراری است که در فاز پایانی برنز در حاشیه یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های نیشابور به نام فاروب رومان شکل گرفته و تحلیل لایه‌های فرهنگی آن به عنوان جامعه آماری مورد مطالعه نشان می‌دهد که هیدرولوژی نقش مهمی در شکل‌گیری و تداوم زمانی استقرار داشته است. تجزیه و تحلیل مدارک مادی جامعه آماری همچنین نشان می‌دهد استقرارهای انسانی در دوران پیش از تاریخ دشت نیشابور ارتباط تنگاتنگی با منابع آب داشته‌اند و از آن جا که رودخانه‌های این دشت در فصول پر باران سیلابی شده و طغیان‌گر هستند، در فرایندهای بلند‌مدت بسیاری از استقرارها همچون شهرک فیروزه تک‌دوره شده و بدون داشتن الگوی خاصی استقرار یافته اند.