بررسی اثر برداشت آب از چاه‌های بهره‌برداری پیرامون دریاچه پریشان بر افت تراز آب سطحی و زیرزمینی

Abstract

در دهه‌های اخیر، بر اثر گرمایش فراگیر منتج از ساخته‌های انسان و در پی آن تغییر اقلیم، تعادل بوم‌سامانه‌های کره زمین به‌ هم‌ خورده است و مشکلات فراوانی را در سراسر جهان به وجود آورده است. برداشت غیرمجاز آب از سفره‌های آب زیرزمینی، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور در دهه‌های اخیر، همراه با روی‌داد خشکسالی‌های ماندگار این دهه به‌طور چشمگیری سطح آب زیرزمینی را کاسته است. در این پژوهش، برای بررسی تاثیر برداشت آب چاه‌های پیرامون دریاچه پریشان بر تراز سطح آب، در بازه زمانی سال‌های 1388- 1375، 8 لایه بافر پیرامون دریاچه در محیطArcGIS 9.3 ایجاد شد. چاه‌های هر لایه بافر و دبی سالانه مجموع چاه‌های بافر استخراج شد. سرانجام، رابطه رگرسیونی بین تراز سطح آب و دبی تخلیه چاه‌ها در نرم‌افزار SPSS 16 به دست آمد. با ترسیم شبکه تیسن (Thiessen) پیرامون چاه‌های مشاهده‌ای سفره‌های آب زیرزمینی و استفاده از تابع تیسن، افت تراز سطح آب زیرزمینی بررسی شد. آنگاه رابطه رگرسیونی میان برداشت آب از چاه‌ها و افت سطح آب سفره‌های زیرزمینی استخراج شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد که در همه بافرها بین تراز سطح آب و دبی تخلیه چاه‌ها همبستگی بسیار معنی‌داری (01/0 ≥p) وجود دارد. بررسی چاه‌های مشاهده‌ای پیرامون دریاچه، افت شدید تراز آب زیرزمینی را با آغاز دهه 80 خورشیدی نشان دادند. مشاهده مستند کاهش پهنه دریاچه توسط عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای در محیط ArcGIS 9.3 گویای این روی‌داد است. ازاین‌رو، دست‌کاری‌های انسان در بوم‌سامانه‌های طبیعی دریاچه با حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت بیش از اندازه از منابع آب زیرزمینی نقش به‌سزایی در افت تراز آب سطحی و زیرزمینی داشته‌است.