بررسی ویژگی‌ها، ملاک انتخاب و تغییر تبعیدگاه‌های دورة پهلوی دوم

Abstract

حکومت پهلوی دوم برای کنترل مخالفان خود از مجازات تبعید استفاده کرد تا آنها را سربه‌راه کند و یا از حیز انتفاع بیاندازد؛ لذا انتخاب تبعیدگاه مناسب به حکومت در رسیدن به مقصودش کمک می‌کرد. سیاست رسمی حکومت تعیین تبعیدگاه‌ها در مناطق بدآب‌وهوا و دورافتاده بود؛ اما مخالفت مردم تبعیدگاه‌ها چالشی در این زمینه بود و لذا آنچه عمل می‌شد با آنچه مصوب شده بود، متفاوت بود. این پژوهش به دنبال آن است که با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که آیا اقلیم بد و دورافتاده بودن ملاک‌های انتخاب و تغییر تبعیدگاه‌های دورۀ پهلوی بود و حکومت در این انتخاب با چه چالش‌هایی مواجه بود؟ یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که تناقضی در بخشنامه‌های تعیین تبعیدگاه از یک طرف و رویکرد کلی حکومت از طرف دیگر وجود داشت. حکومت شهرهایی را به‌عنوان تبعیدگاه تعیین می‌کرد که بد آب‌وهوا و دور از مرکز نبودند اما تأکید می‌کرد که تبعیدگاه حتماً باید در نقاط بدآب‌وهوا و دورافتاده باشد. علت اصلی این تناقض در قانون و عمل، ناشی از نارضایتی مردم و مقامات محلی تبعیدگاه‌ها از تبعیدگاه بودن شهرشان بود. هرکدام از تبعیدگاه‌ها به دنبال علتی بودند تا شهرشان را از فهرست تبعیدگاه‌ها خارج کنند. سیاست حکومت در تبعید روحانیون در حوزه عمل و نظر تا حدودی به هم نزدیک است و مراعات می‌شد، اما بررسی اسنادی در خصوص سایر تبعیدیان رویه یکسانی را در این دوره نشان نمی‌دهد و بارها خلاف این سیاست کلی عمل شده است.