بهینه سازی تخصیص منطقه ای منابع آب در حوضه آبریز سفیدرود با رویکرد عدالت اجتماعی

Abstract

افزایش تقاضا و منابع آب ناکافی دلیل اصلی افزایش مناقشات بین ذینفعان حوضه‌های آبریز به خصوص حوضه آبریز سفیدرود شده است. در این تحقیق، تخصیص پایدار منابع آب با دیدگاه بهره‌وری سود اقتصادی و برقراری عدالت اجتماعی انجام شده است که می‌تواند در کاهش درگیری‌های بین ذینفعان مفید واقع شود. پایداری در تخصیص آب به معنای تامین حداقل نیازهای زیست‌محیطی در برنامه‌ریزی‌های منابع آب است که از محدودیت‌های مدل برنامه‌ریزی است. در این مطالعه، مدل بهینه‌سازی چندهدفه تخصیص منابع آب برای تامین حداقل نیازهای بخش محیط‌زیست، صنعت و کشاورزی در حوضه سفیدرود توسعه داده شد که هدف اول آن حداکثرسازی میانگین بهره‌وری اقتصادی و هدف دوم آن حداکثرسازی برقراری عدالت در تخصیص آب است. برای اندازه‌گیری عدالت از ضریب جینی استفاده شده است. برای حل مدل بهینه-سازی چندهدفه توسعه یافته از الگوریتم ژنتیک چند هدفه با مرتب‌سازی نامغلوب (NSGA-II) استفاده شد که از بین مجموعه جواب‌های بهینه بدست آمده، بهترین جواب با نگرش تعادلی انتخاب گردید. زیرا این نگرش همزمان با بررسی سود اقتصادی ایجاد شده در هر یک از استان‌های ذینفع، برقراری عدالت در بین استان‌ها را نیز در نظر می‌گیرد. در ادامه، برای ارزیابی مدل بهینه‌سازی توسعه یافته، سناریوهایی بر اساس پارامترهای مقدار آب در دسترس و درصد تلفات انحراف آب تعریف شد، که نتایج نشان داد، این پارامترها تاثیر قابل توجهی در میزان بهره‌وری اقتصادی و برقراری عدالت در بین ذینفعان و در برنامه‌ریزی منابع آب حوضه دارد.