ارزیابی اقتصادی و تعیین سیاست‌های بهره‌برداری انتقال آب بین حوزه‌ای

Abstract

توسعه جوامع انسانی و نیاز به آب بیشتر، لزوم اجرای طرح‌های توسعه منابع آب را برای استفاده بهینه از پتانسیل‌های موجود در بخش آب اجتناب ناپذیر می‌نماید. طرح‌های توسعه علاوه بر توجیه فنی باید تحت تحلیل‌های اقتصادی، محیط‌زیستی و اجتماعی قرار گیرند. در این تحقیق به ارزیابی اقتصادی و محیط‌زیستی طرح‌های توسعه پرداخته شده است و به عنوان مطالعه موردی طرح انتقال بین حوزه‌ای آب سولگان به رفسنجان انتخاب شده‌ است. مدل بهینه‌سازی با تابع هدف اقتصادی (حداکثر نمودن منافع خالص) برای طرح انتقال آب بین حوزه‌ای تدوین شده است. منافع و هزینه‌ها شامل بخش‌های کشاورزی، برق‌آبی، لایروبی، هزینه‌های فیزیکی اجرای طرح، پمپاژ و هزینه‌های محیط‌زیستی می‌باشد. برای بررسی اثرات محیطی‌زیستی بر پایین‌دست رودخانه کارون (حد‌فاصل سدگتوند تا دارخویین) شبیه‌سازی ماهانه برای متغیرهای کیفی انجام شده است. با استفاده از نتایج شبیه‌سازی کیفی و استفاده از رابطه همبستگی چندمتغیره، متغیرهای کیفی رودخانه در نقاط بحرانی تخمین زده می‌شود. از مقادیر متغیرهای کیفی برای محاسبه هزینه‌های محیط‌زیستی تحمیل شده به رودخانه مبدأ، در اثر اجرای این طرح استفاده شده است. افق بهینه‌سازی 23 سال در نظر گرفته شده و از روش الگوریتم ژنتیک برای حل مدل استفاده شده است. خروجی مدل، دبی انتقال بهینه با توجه به تابع هدف در هر ماه می‌باشد. سپس سیاستهای بهره‌برداری از طرح انتقال آب با استفاده از مدل شبکه عصبی ارائه گردیده است. از نتایج مدل در بخش اثر بر روی کیفیت متغیرهای کیفی رودخانه کارون نشان از ناچیز بودن آن دارد و هزینه‌های بوجود آمده در مدل در طول دوره بهینه‌سازی در این بخش در شرایطی پیش آمده که متغیرهای کیفی رودخانه در آن سال‌ها در حالت اولیه (بدون انتقال آب) رودخانه از حد استاندارد خارج بوده‌اند و در بررسی منافع و هزینه مشخص گردید که بیشترین منافع مربوط به محصولات کشاورزی در دشت رفسنجان می‌باشد که شاید به خاطر ارزش افزوده زیاد آن نسبت به سایر بخش‌ها است و کمترین منافع مربوط به کاهش هزینه پمپاژ می‌باشد. در قسمت هزینه‌ها بیشترین هزینه مربوط به هزینه‌های کاهش منافع کشاورزی در دشت‌های خوزستان می‌باشد.