بررسی الگوهای استوکاستیک رواناب در مقیاس‌های زمانی و مکانی مختلف در برخی حوضه‌های آبریز جنوب غرب ایران

Abstract

رواناب مانند بسیاری دیگر از متغیرهای هیدروکلیماتولوژیک از تغییرات فصلی که تحت تأثیر فرایندی تصادفی قرار دارد برخوردار می‌باشد. تحقیقات نشان داده است که مدل‌های استوکاستیک از مناسب‌ترین ابزارهای شبیه‌سازی متغیرهای تصادفی که دارای یک روند فصلی‌اند می‌باشد. در این مقاله ضمن تشریح‌ نحوه توسعه مدل‌های سری‌ زمانی، الگوهای ‌استوکاستیک رواناب به صورت الگوی مرکب اتورگرسیو میانگین متحرک در مقاطع زمانی ماهانه، دوماهه و فصلی در تعدادی از زیر حوضه‌های آبریز دز و کارون در جنوب غرب ایران با مساحت متفاوت از 37 تا 9900 کیلومتر مربع، شناسائی و استخراج شده است. حوضه‌های آبریز مورد تحقیق به نحوی انتخاب گردیده‌اند که دامنه وسیعی از مساحت را در برگرفته تا بتوان الگوهای استوکاستیک رواناب را نسبت به ابعاد مختلف حوضه‌های آبریز مورد بررسی قرار داد. نتایج این تحقیق نشان داده است که نوع الگوی استوکاستیک در مقیاس زمانی دو ماهه و فصلی، وابستگی زیادی با مساحت حوضه‌های آبریز ندارد و در حوضه‌های دیگر نیز قابل تعمیم خواهد بود. از سوی دیگر الگوی مرکب اتورگرسیو میانگین متحرک در مقیاس ماهانه در حوضه‌های آبریز با مساحت مختلف از روند متفاوتی برخوردار بوده و در حوضه‌های آبریز با مساحت بسیار کوچک، احتمال افزایش تعداد مرتبه مدل اتورگرسیو وجود دارد. الگوهای استخراج شده در این تحقیق را می‌توان به منظور پیش بینی رواناب در مقاطع مختلف در حوضه‌های مورد بررسی بکاربرد.