بررسی اثر تغییرات کاربری اراضی بر سیل‌خیزی حوزه آبریز سد گلستان

Abstract

یکی از عوامل اصلی در تغییر روند رژیم سیلابی حوزه‌های آبریز، تغییر کاربری اراضی در سطح حوزه است. حوزه آبریز سد گلستان در سالهای اخیر شاهد سیل‌های ویرانگر بوده است که احتمال تشدید آنها در اثر تغییر کاربری اراضی مطرح می‌باشد. در این تحقیق با تلفیق سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مدل هیدرولوژیک HEC-HMS اثرات تغییر پوشش گیاهی بر دبی اوج و حجم سیل حوزه آبریز سد گلستان بررسی و واکنش هیدرولوژیک حوزه به ازای سناریوهای مختلف کاربری اراضی نیز پیش بینی شده است. بدین منظور، پس از تهیه نقشه پوشش گیاهی حوزه مربوط به سالهای 1346 و 1375 و تلفیق با نقشه گروه‌های هیدرولوژیک خاک در محیط GIS، مدل هیدرولوژیک HEC-HMS با استفاده از روش نفوذ شماره منحنی (CN) و آبنمود واحد SCS در سطح زیرحوزه‌ها و نیز به روش روندیابی ماسکینگام در شبکه رودخانه‌ها در مقابل داده‌های بارش ـ رواناب مشاهده‌ای، واسنجی و اعتباریابی شد. نتایج شبیه‌سازی نشان داد که به علت تغییرات کاربری اراضی و تخریب جنگلها و مراتع حوزه، دبی اوج سیل در دوره بازگشت 5 و 1000 ساله به ترتیب 7/31 و 8/17 درصد افزایش داشته است. بنابراین پوشش گیاهی به تنهایی نقش محدودی در کنترل سیلابهای مهیب با دوره بازگشت بالا ایفا می‌نماید. نتایج حاصل از پیش‌بینی آبنمود سیل در سناریوی کاربری اراضی بد بینانه ( ادامه روند تخریب پوشش گیاهی) نیز نشان می‌دهد که در صورت تخریب بیشتر جنگلها و مراتع حوزه و توسعه اراضی کشاورزی، دبی اوج سیل با دوره بازگشت‏های 5 و 1000 سال به ترتیب به میزان 35 و 24 درصد افزایش خواهد یافت.