آنالیز خلا عملکرد: کمّی کردن خلاء بین عملکرد واقعی و عملکردهای پتانسیل گندم در گرگان

Abstract

سابقه و هدف: امنیت غذایی یک موضوع اصلی در دنیاست؛ بسیاری از سازمان‏های بین المللی و دولتی برای تضمین نیازهای غذایی بشر در حال تحقیق هستند. با توجه به محدودیت در اراضی کشاورزی، یکی از راه های افزایش امنیت غذایی، افزایش تولید در واحد سطح است. امروزه با وجود ارقام پرمحصول، به دلیل عدم دسترسی به شرایط مطلوب محیطی، این ارقام به پتانسیل عملکرد خود نمی‏رسند، بنابراین بین عملکرد پتانسیل این ارقام و عملکرد واقعی خلا عملکرد ایجاد خواهد شد. قبل از هرگونه تغییر در عملیات مدیریتی جهت افزایش عملکرد، لازم است میزان عملکرد پتانسیل محصول و خلاء بین عملکرد پتانسیل و واقعی در منطقه مورد مطالعه محاسبه گردد. بنابراین هدف از این تحقیق بررسی روند تغییرات خلاء عملکردهای مختلف در طی سال‏های مختلف و محاسبه متوسط خلاء عملکردهای مختلف در منطقه مورد مطالعه بود. مواد و روش: عملکرد پتانسیل و متداول گندم با مدل CropSyst برای سال‏های 1387-1360 شبیه‌سازی شدند و عملکردهای پتانسیل مزارع محققان در طی سال‏های 1387-1373، حداکثر عملکردهای قابل‏حصول کشاورزان در طی سال‏های 1387-1368 و عملکردهای واقعی کشاورزان در طی سال‏های 1387-1360 از مرکز تحقیقات کشاورزی و سازمان جهادکشاورزی جمع‌آوری شدند. در تحقیق حاضر چهار نوع خلاء عملکرد به صورت اختلاف بین عملکرد پتانسیل شبیه‏سازی شده و عملکرد واقعی (خلاء عملکرد 1)، اختلاف بین عملکرد پتانسیل مزارع محققان و عملکرد واقعی (خلاء عملکرد 2)، اختلاف بین حداکثر عملکرد مزارع کشاورزان و عملکرد واقعی (خلاء عملکرد 3) و اختلاف بین عملکرد متداول شبیه‏سازی شده و عملکرد واقعی (خلاء عملکرد 4) محاسبه شدند. یافته ها: مقایسه روند تغییرات عملکرد واقعی با عملکردهای پتانسیل و متداول شبیه‌سازی شده در طی سال‏های 1387-1360 نشان داد خلاء بین عملکرد پتانسیل و متداول شبیه‏سازی شده با عملکرد واقعی در حال کاهش بود. این کاهش خلا عملکرد به دلیل کاهش در روند عملکرد پتانسیل و متداول شبیه‌سازی شده و نیز افزایش در روند عملکرد واقعی در طی سال‏های مورد مطالعه بود. با توجه به نتایج استنباط شد برای افزایش عملکرد پتانسیل شبیه‌سازی شده باید ارقامی تولید کرد که کارایی مصرف تشعشع بالایی داشته باشند. در حالی که برای کاهش خلا عملکرد بین عملکرد متداول شبیه‏سازی شده و عملکرد واقعی باید ارقامی با کارآیی مصرف تشعشع بالا و در عدم محدودیت آب و نیتروژن کشت کرد. روند تغییرات خلاء بین عملکرد پتانسیل مزارع محققان و عملکرد واقعی در طی سال‏های 1387-1373 ثابت بود که این به دلیل عدم تغییر روند این دو عملکرد در طی سال‏های مورد مطالعه بود. روند تغییرات خلاء بین حداکثر عملکرد قابل‏حصول و عملکرد واقعی در طی سال‏های 1387-1368 در حال افزایش بوده است. این امر نشان دهنده مدیریت بهتر کشاورزان نمونه برای دستیابی به حداکثر عملکرد می‏باشد، در حالی که سایر کشاورزان تلاش جدی جهت افزایش عملکرد در طی سال‏های مورد مطالعه نداشته‏اند. متوسط عملکرد پتانسیل و متداول شبیه‌سازی شده، عملکرد پتانسیل مزارع محققان، حداکثر عملکرد قابل‏حصول و عملکرد واقعی در طی سال‌های 1387-1373 به ترتیب حدود 3/6، 6/6، 0/6، 4/4 و 4/3 تن در هکتار بود. اختلاف بین هر یک از این سطوح عملکرد با عملکرد واقعی (خلاء عملکرد) به ترتیب حدود 0/3، 0/1، 2/3 و 6/2 تن در هکتار بود. نتیجه گیری: از نتایج تحقیق حاضر استنباط شد که اختلافات عملیات مدیریتی برای دستیابی به عملکرد واقعی با سایر سطوح عملکردها می‌تواند یکی از دلایل خلا عملکرد باشد. هر اندازه این اختلافات مدیریتی بیشتر باشد میزان خلا عملکرد بیشتر خواهد شد.