طراحی سنجه اندازه‌گیری کیفیّت در فرایند خط‌مشی‌گذاری فرهنگی در آموزش عالی

Abstract

بدون اندازه‌گیریِ امر تحت حکمرانی، سخن راندن از بهبود اگر گزاف نباشد، موضوعی به شدّت دشوار است. خط‌مشی‌گذاری عمومی، ابزار دولت‌ها در حکمرانی بر عرصه‌های مختلف جامعه است. خط‌مشی‌های عمومی که در راستای حل مسائل و برآورده کردن حوائج عامه تدوین و پیاده‌سازی می‌شوند، تنها در صورتی می‌توانند هدف غایی خود مبنی بر منفعت عمومی را محقق کنند که در فرایند مسئله‌شناسی، تدوین، اجرا و ارزشیابی، از کیفیت مطلوب برخوردار باشند. آگاهی از میزان کیفیت خط‌مشی‌های عمومی در هر یک از مراحل مذکور، نیازمند ابزار و سنجه‌های اندازه‌گیری دقیق و معتبر است. با مسلح بودن دولت‌ها به ابزار و سنجة اندازه‌گیری کیفیت خط‌مشی‌های عمومی، آگاهی از وضع موجود و حرکت به سمت وضع مطلوب، تسهیل خواهد شد. اهمیت این امر، هنگامی که سخن از عرصة فرهنگی جامعه باشد، دو چندان خواهد بود. در این پژوهش، با مبنا قرار دادن الگوی ارزشیابی فرایند خط‎مشی‎گذاری فرهنگی و با استفاده از روش‌شناسی ده مرحله‌ای ساخت سنجه اندازه‌گیریِ راتری و جونز (2007) و نظرخواهی از 10 خبرة فعال حوزة فرهنگی، اقدام به طراحی سنجة اندازه‌گیری کیفیت خط‌مشی‌های فرهنگی در قالب پرسشنامه شده است. سنجة طراحی‌شده در قالب تعداد 55 سؤال، امکان سنجش کیفیت خط‌مشی‌های فرهنگی در پنج بُعد مسئله‌شناسی، راه­حل­گزینی، مشروعیت­دهی، اجرا و ارزیابی را فراهم کرده است. بُعد مسئله‌شناسی، دارای مؤلفه‌ای به نام تعالی فرهنگی با چهار شاخص: تعمیق باورهای دینی و ارزشی، رشد اجتماعی، هویت‌بخشی و بصیرت‌افزایی است. بُعد مشروعیت‌دهی، دارای مؤلفه‌ا‌ی به نام پشتیبانی فرهنگی با دو شاخص: اقناع‌پذیری و حمایت قانونی است. مؤلفه‌های بُعد اجرا در خط‌مشی‌گذاری فرهنگی عبارتند از: بسترسازی نرم با شاخص‌هایی از قبیل تعهد و توانمندی مجریان. نهایتاً در بُعد ارزیابی، مؤلفه‌ا‌ی به نام نظارت هوشمند فرهنگی با شاخص‌هایی از قبیل نظارت هدفمند، مستمر و واقع‌نگر وجود دارد.