مقایسه عشایراسکان یافته خودجوش و هدایت شده در تر سالی و خشکسالی از نظر درصد وابستگی دام به علوفه مرتعی

Abstract

شیوه‌های بهره‌برداری از مراتع کشور برای چرای دام در قالب سه شیوه کوچندگی، نیمه کوچندگی و روستایی شکل گرفته است. هر یک از این شیوه‌ها تاثیرات خاصی بر مراتع می‌گذارند. با افزایش جمعیت دامدار و درمجموع دام، کاهش سرانه سطح مراتع و در نتیجه کاهش درآمد آنها از یک طرف و ضعیف‌تر شدن وضعیت مراتع از سوی دیگر، تعادل طبیعی بین دام، مرتع و انسان بهره‌بردار به هم خورده است. در نتیجه ‌این عدم توازن، اکنون مراتع عشایری تکافوی نیاز غذایی دام کوچنده را در ییلاق و قشلاق نمی‌کند. طرح ساماندهی عشایر و به تبع آن طرح‌های هدایت شده اسکان عشایر، از یک دهه پیش با هدف حذف کوچ و سکونت عشایر در یک زیست ‌بوم ثابت و به منظور بهبود شرایط زیستی آنها به مورد اجرا گذاشته شده ‌است. در این تحقیق، 13 تشکل اجتماعی عشایر در قالب سه گروه (عشایر اسکان یافته خودجوش، عشایر اسکان یافته هدایت شده و عشایر کوچنده) در پهنه‌های سایت اسکان عشایر در چهار منطقه در استان فارس بررسی شد. نظر به نقش و اهمیت مراتع در تامین علوفه دام‌های عشایر مذکور، این تحقیق طی دو سال 1380 و 1381 انجام گرفت تا میزان وابستگی دام به علوفه مرتعی و غیر مرتعی به تفکیک در ییلاق و قشلاق هم در ترسالی و هم در خشکسالی بین این سه گروه مشخص و مقایسه شود. به همین منظور با استفاده از تحقیقات انجام شده قبلی و بررسی‌های صحرایی و همچنین از طریق تکمیل پرسشنامه و انجام مصاحبه، اطلاعات مورد نیاز تحقیق جمع آوری و طبقه بندی شد، سپس با استفاده از نرم افزارهای آماری، داده‌های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین عشایر اسکان یافته خودجوش با عشایر اسکان یافته هدایت شده و همچنین با عشایر کوچنده (شاهد) از نظر درصد وابستگی دام به مرتع و غیر مرتع در تر سالی و خشکسالی، تفاوت معنی‌داری در سطوح مختلف آماری وجود دارد. درضمن در این تحقیق مشخص شد که هنوز با وجود تخریب شدید مراتع، درصد وابستگی دام عشایر گروه‌های مذکور به مراتع چشمگیر است و به نظر می‌رسد، همین مسئله موجب شده تا هنوز کوچ عشایر به شیوه سنتی وجود داشته باشد.