بررسی عوامل موثر بر تخریب اراضی در دشت ورامین

Abstract

شور شدن آب و خاک یکی از عوامل مهم تخریب اراضی و بیابان‌زایی است که در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا به‌طور گسترده‌ای اتفاق می‌افتد. هدف اصلی این تحقیق مشخص کردن مناطق با خاک‌های شور و همچنین بررسی عوامل موثر درتخریب اراضی و شور شدن خاک در دشت ورامین بوده است. برای رسیدن به هدف تحقیق، در ابتدا مرز حوضة مطالعاتی بسته شد، سپس به کمک نقشه‌های زمین‌شناسی، توپوگرافی، تصاویر ماهواره‌ای و عملیات میدانی، خاک‌های شور و همچنین عوامل موثر در تخریب و شوری‌زایی دشت ورامین شناسایی شد. نقشه کاربری اراضی به کمک پردازش تصاویر ماهواره‌ای و مطالعات میدانی به‌دست آمد و سپس با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، نقشة کاربری اراضی، نقشه‌های زمین‌شناسی و توپوگرافی ، واحدهای همگن ازنظر میزان بازتاب طیفی بر روی تصاویر ماهواره تعیین شد. سپس با توجه به واحدهای همگن طیفی، نمونه گیری خاک صورت گرفت و شاخص‌های هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم از آن استخراج شد. با استفاده از سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی، نقشه‌های هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم خاک به‌دست آمد. در مرحله بعد به کمک داده‌های موجود از چاه‌های بهره‌یبرداری و پیزومترها و همچنین ایستگاه‌های هیدرومتری به بررسی آب زیرزمینی و آب سطحی پرداخته شد و تاثیر هر کدام در تخریب اراضی مشخص شد. همچنین تاثیر سازندهای زمین‌شناسی بر منابع آب زیرزمینی و سطحی بررسی شد. نقشه کاربری اراضی به‌دست آمده نشان داد که دشت ورامین دارای اراضی کشاورزی، مراتع و اراضی بایر است. مناطق شمال‌غربی، غرب وجنوب‌غربی تحت تأثیر آب‌های با کیفیت پایین قرار دارند. در پاره‌ای از این مناطق سازندهای تخریبی نیز منابع آب سطحی را تحت تاثیر قرار می‌دهند, این موضوع سبب تخریب اراضی این قسمت شده است. اراضی کشاورزی دشت بجز در مناطق مرکزی در سایر مناطق به‌دلیل استفاده از روش‌های سنتی آبیاری و استفاده از آب‌های با کیفیت پایین دچار تخریب شده‌اند. همچنین بالا آمدن سطح سفرة آب زیرزمینی در مناطق جنوب‌غربی تا جنوبی دشت، اراضی این قسمت را دچار بحران ساخته است. به‌طور کلی بررسی‌ها حاکی از این بود که شرایط اقلیمی و آب و هوایی، افزایش سطح ایستابی، استفاده از آب‌های شور و لب‌شور به‌منظور کشت و زرع، حفر غیرمجاز چاه‌های عمیق و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، ورود فاضلاب‌های شهری، صنعتی به رودخانه جاجرود، ورود مازاد آب برگشتی ناشی از آبیاری به رودخانه، مدیریت نامناسب و عدم وجود زهکش در بسیاری از اراضی کشاورزی، وجود سازندهای میوسن از عوامل اصلی تخریب اراضی در منطقه‌اند.