بررسی تاثیر تغییر کاربری اراضی در رسوبدهی حوزه‌های آبخیز

Abstract

فرسایش وتولید رسوب، تابع عوامل مختلفی است که بر اساس شرایط خاص هر منطقه ممکن است یک یا چند عامل در تشدید آن مؤثر باشد . در این تحقیق از بین عوامل مؤثر در رسوبدهی، به عامل تغییرات کاربری اراضی پراخته شده و بدین منظور حوزة آبخیز طالقان برای بررسی اثر این عامل مشخص شد. ابتدا با استفاده از عکس‌های هوایی ، تصاویر ماهواره‌ای و بازدیدهای صحرایی، نقشة انواع کاربری اراضی طی سال‌های 1349 ، 1366 و1380 تهیه و سپس مقادیر بارمعلق در فواصل زمانی سال‌های 50-49 ، 66-50 و80-67 بر اساس آمار رسوب برآورد و سرانجام با استفاده از مدل تجربیE PM میزان رسوبدهی زیرحوزه‌ها با بهره‌گیری از روش ژئومرفولژی برآورد شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در فواصل زمانی 1349 ـ 1380 سطح اراضی با کاربری مرتع 15 درصد افزایش و سطح اراضی با کاربری دیم و کشاورزی آبی به ترتیب 1/11 و 8/3 درصد کاهش یافته‌اند، درحالی‌که مقادیر بار معلق سالیانه در سال‌‌های 1366ـ 1349 و 1380 ـ 1367 متغیر بوده، به‌طوری‌که مقدار آن در دورة 66ـ 49 افزایش و در دورة 66-50 کاهش یافته است. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، علت افزایش رسوب در دورة 66-49 بیشتر مربوط به تغییرات جوی حاکم در منطقه نظیر ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها و تغییر در مقدار بارش و پراکنش، و علت کاهش رسوب از سال 1367 تا1380 به تغییرات کاربری اراضی و تغییرات جوی به‌طور توام مربوط بوده است که به علت عدم وجود آمار طولانی مدت از کاربری اراضی و تغییرات اندک در سطوح آنها، تفکیک این دو از هم مشکل بوده است .همچنین نتایج حاصل از تحلیل‌های رگرسیونی میان متغیرهای مستقل انتخابی با تولید رسوب خروجی از زیرحوزه‌ها نشان داد که عامل موثر در رسوب‌دهی زیرحوزه‌ها در دورة 66ـ49 به متغیرهای دبی و سطوح با کاربری دیم و در دوره 80 ـ 67 به متغیرهای سطوح با کاربری مرتع و متغیر بارش مربوط است.