فرا تحلیل مطالعات سوانح ترافیکیِ ایران

Abstract

: از آنجا که ایمنی و سلامت جسمی و روانی در تصادفات به مخاطره می افتد، همچنین، وقوع تصادفات و عوامل مؤثر بر آن دارای ابعاد گسترده– اقتصادی، حقوقی و اجتماعی و غیره است. بنابراین دانش گسترده‌ای برای پاسخ به چگونگی و چرایی روی دادن تصادفات، عوامل مؤثر بر تصادفات و نیز پیامد های آن شکل گرفته است. روش کار: مقاله حاضر با به کارگیری روش اسنادی و با نگاهی جامعه شناختی، به فرا تحلیل پژوهشهای پیشین در زمینه سوانح ترافیکی در ایران می‌پردازد. نتایج: در یک دسته بندی کلی می توان مجموع تحقیقات انجام شده را در سه دسته کلی طبقه بندی نمود؛ پژوهشهای اپیدمیولوژیک (همه گیر شناختی) و بهداشتی (5/53 درصد از کل پژوهش‌ها)، روان شناختی (2/37 درصد)، و جامعه شناختی (3/9 درصد). بحث و نتیجه گیری: پژوهشهای اپیدمیولوژیک و بهداشتی که بخش اعظم مطالعات انجام شده را تشکیل می دهند، با به کار گیری مدل زیست پزشکی، به بررسی توزیع تصادفات و سوانح بر حسب متغیرهای اجتماعی- جمعیتی (نظیر سن، جنس، شغل، تحصیلات، و...) و نیز توزیع آماری میزان آسیب دیدگی، معلولیت، و یا مرگ و میر در کل کشور یا استان‌های مختلف پرداخته اند. وجه مشخصه این قبیل پژوهش‌ها، توصیفی بودن آنهاست که سبب شده علت شناسی وقوع سوانح مورد غفلت قرار گیرد. پژوهشهای روان شناختی، با فاصله گیری از مدل زیست پزشکی، سعی نموده اند تا با استفاده از رویکردی فردگرایانه، به اثبات اهمیت بنیادین ویژگی‌های شخصیتی و سلامت روان بر وقوع سوانح ترافیکی بپردازند. گرچه هدف اکثر این پژوهش‌ها سبب شناسی انسانی وقوع سوانح ترافیکی است، با این حال به مقتضای حوزه مطالعاتی شان، به اثرات عوامل اجتماعی و ساختاری بر وقوع سوانح ترافیکی و یا حتی ارتباط بین عوامل فردی و شخصیتی با عوامل اجتماعی پهن دامنه توجهی مبذول نشده است. پژوهشهای جامعه شناختی تلاش کرده اند تا با تمرکز بر مفاهیمی نظیر طبقه اجتماعی، فرهنگ، و سبک زندگی به شناسایی اثرات عوامل اجتماعی بر وقوع حوادث ترافیکی مبادرت نمایند