بررسی گونه‏ های هنجارگریزی زبانی و بسامد وقوع آن‏ها در شعر سیمین بهبهانی

Abstract

شاعران با به کار‏گیری تونایی‏های بالقوه زبانی می‏توانند در ایجاد بسترهای اجتماعی و فرهنگی نقش تعیین‏کننده‏ای داشته باشند. در طول حیات ادبی در ایران شاعران بسیاری چهره نموده‏اند و از حیث نوع‏آوری زبانی در شعر بر غنای زبان فارسی افزوده‏اند. از نظر ساخت‏گرایان هنجارگریزی یکی از موثرترین روش‏های برجستگی‏سازی و آشنایی‏زدایی در شعر است که بسیاری از شاعران کلاسیک و معاصر از آن بهره برده‏اند. در این راستا، سیمین بهبهانی از جمله شاعرانی است که در سرایش «شعر نو» از آموزه‏های صورت‏گرایان بهره برده است و به کاربست انواع فراهنجاریهای زبانی در غزل به عنوان مایه اصلی هنر شاعری خویش مبادرت ورزیده است. وی با قاعده‏افزایی و قاعده‏کاهی زبانی احساسات عاشقانه و عارفانة خود را بیان کرده و به بیان دیدگاه‏های فکری، فرهنگی و مذهبی خود اهتمام ورزیده است. بر این اساس، در این جستار با کنکاش در زوایای شعری دیوان این شاعر معاصر که به روش کتابخانه‏ای گرد‏آوری شده است. نوع‏آوری‏‏ها، گونه‏های هنجار‏گریزی زبانی و خلاقیت‏های هنری و آرایه‏های ادبی به کار گرفته شده به منظور خلق غزل سیاسی و اجتماعی در مجموعه اشعار او به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که بانوی غزل ایران به وفور از هنجارگریزی آوایی و معنایی در اشعارش بهره برده و نیز مشخص گردید که گریز از این هنجارهای زبانی چه تأثیر‏ی در میزان برجستگی و تشخص سبکی شعر وی نسبت به شعر معاصرانش داشته است.