درآمد/ منظر ایرانی

Abstract

1. این شماره، سومین شماره ای است که "منظر" در هیبت یک مجله بین‌المللی منتشر می شود. همایش زیباشناسی منظر شهری فرصتی بود که با «خوائو فررا نونش»، معمار منظر پرتغالی از نزدیک آشنا شویم. حضور وی در تهران و گفتگو با "منظر" به پرونده او در این شماره از مجله منتهی شد. نونش، نظریه‌پرداز فروتن و فعالی است که طرح‌های زیادی را در نقاط مختلف جهان هدایت کرده است؛ اما آنچه او را شایسته توجه "منظر" قرارداد پشتوانه نظری طرح‌های اوست. معماری منظر، آنچنان که «برنارد لاسوس» در نامه خود پس از چاپ شماره 13 منظر برای من نوشت، عرصه ای مربوط به آینده است؛ آینده ای که در آن انسان‌ها معنای دیگری از "مکان" خواهند داشت. عصری که "مکان" ماهیتی شناور و سیال دارد که در مراحل مختلف حیات آن، زمان و دورة عمر آن، تدریجاً به دست آمده است. منظر، حرفه ای است که این فهم از مکان را مبنای عمل خود قرار داده است. فهمی که مکان و زمان را از هم جداناپذیر می سازد. نونش در ساحل اقیانوس اطلس و بسیار دورتر از مرکز اروپا نیز چنین تجربه‌ای را تئوریزه کرده است. زمان برای نونش حالات مختلف زمینی است که به طراحی آن اشتغال دارد؛ لذا نمی توان آن را ندید. 2. منظر ایرانی این شماره به منظر طبیعی ایران اختصاص یافته است. در دل کویر نمک و در میانه راه باستانی کاشان به سمنان، دریاچه نمک قرار دارد که شناسنامه این بخش از سرزمین ایران به شمار می رود. دریاچة نمک، هم منظر است و هم منظرساز. بازتاب نور از سطح سفید نمکزارهای آن، علی‌الخصوص در دل تاریکی شب و از کنار کاروانسرای صفوی مرنجاب، هالة پرتلألویی را در بی‌نهایت کویر پدید می آورد که در کنار آسمان پرستارة شب، خاطره ای فراموش‌نشدنی و منظری تأمل‌برانگیز است. همچنین سطح تفتیده آن، برخلاف صحرای شن مجاور آنچنان سخت است که به هنگام توفان شن و در میان تندبادهای کویری، همچنان پابرجاست و پراستقامت باقی می ماند. نمکزار لم یزرع دریاچه نیز هیچ گیاهی را اجازه روئیدن نمی دهد. از این رو در پهنای گسترده آن، نشانی از توده‌ ماسه‌های بادی پدیدآمده در اطراف خارهای بیابان دیده نمی شود و تا فرسنگ‌ها، زمین صاف است و در پس آن، کوه‌هایی سائیده از ضربة ماسه‌های پرواز کرده از فراز دریاچه با لبه‌هایی تیز نمایان‌اند. چندضلعی‌های منتظم دریای خشکیده نمک با یال‌های سپید که با نظمی حیرت افزا تا افق پیش رفته‌اند، منظری را می‌سازد که گویی هزاران سال است در سرزمین ایران شناسنامه قطعه‌ای بوده است که امروزه در کنار دماوند، خزر و خلیج فارس از منظر طبیعی ایرانی حکایت‌ها می کند. «سید محمد باقر منصوری» در این عکس بخش مهمی از هویت این منظر را در قابی زیبا گزینش و برای ما روایت کرده است.