آب، منشأ زیبایی در باغ ایرانی

Abstract

باغ ایرانی محصولی از فرهنگ و تفکر ایرانیان است با قدمتی چندین هزار ساله و دارای پیوندهای غیرقابل‌انکار با باورهای آیینی و دینی پیش و پس از اسلام کشور. باغ ایرانی از عناصر طبیعی و مصنوع تقریباً ثابتی تشکیل می‌شود که عبارتند از گیاهان مثمر و تزئینی، کوشک، نهر و جوی و حوض و آبنما و فواره، کرت‌ها، دیوار محصور کننده و خیابان. ترکیب این عناصر در فضاها به‌گونه‌ای است که یک محور اصلی تشکیل شده که خیابان باغ نام دارد و با کاشت خطی درختان در دو طرف و عبور جوی از میان آن، به کوشک ختم شده و منظره قاب‌بندی‌شده‌ای را به ناظر ارائه می‌دهد. به همین ترتیب، سایر عناصر یاد شده با نظامی کم‌وبیش یکسان، باغ‌های ایرانی نواحی مختلف سرزمین ایران را که محدوده‌ای وسیع‌تر از مرزهای کنونی کشور را شامل می‌شود؛ شکل داده‌اند. موضوع بحث این پژوهش، کنکاش در ادله گمانی‌است مبنی بر اینکه عناصر تشکیل‌دهنده باغ ایرانی در بسترهای زمانی، جغرافیایی، فرهنگی و اعتقادی مختلف، دستخوش تاثیرات هم‌وزن نمی‌شود و برخی عناصر در هر شرایط، نسبتاً ثابت می‌مانند و برخی، مانند آب، آنقدر متغیرند که در هر باغ، منحصر به آن می‌شود و می‌شود گفت زیبایی‌شناسی باغ ایرانی مبتنی بر آن است. این فرضیه در چارچوب نظریه اعتبارگیری جان دیووی ارزیابی شده است.